Gazeta Agronews Nr.14

agrotechnicznych, oddziaływania czynników meteorologicznych oraz żerowania szkodników. Sprawcy chorób porażają kukurydzę od momentu kiełkowania ziarniaków i towarzyszą roślinom aż do zbioru, a niektóre gatunki również w trakcie przechowywania plonu. W Polsce nie ma plantacji kukurydzy całkowicie wolnych od obecności patogenów. Mogą one porażać od ułamka do nawet 100% roślin w latach epidemicznego występowania. Szacuje się, że w skali kraju choroby są przyczyną bezpośrednich strat w plonach kukurydzy ziarnowej w wysokości około 10–15%. Na lokalnych uprawach w lata sprzyjające rozwojowi patogenów straty te mogą być znacznie wyższe, dochodzące nawet do 100%. Takie sytuacje zdarzały się w przeszłości m.in . wskutek silnego opanowania roślin przez głownię kukurydzy. Znacznie poważniejsze jednak straty związane są ze spadkiem jakości produktu finalnego lub surowca do dalszej obróbki. Jest to szczególnie ważne dla roślin uprawianych na cele paszowe oraz spożywcze. Poważnym problemem związanym z obecnością niektórych sprawców chorób może być także ryzyko obecności w plonie groźnych dla zdrowia, a nawet życia ludzi i zwierząt mikotoksyn. Poziom ich zawartości w ziarnie oraz produktach wytwarzanych z kukurydzy poddawany jest rygorystycznej kontroli. To właśnie obecność mikotoksyn i ich wysoka szkodliwość były jedną z przyczyn wzrostu znaczenia gospodarczego chorób kukurydzy. Sprawcy chorób towarzyszą kukurydzy od momentu siewu ziarniaków. Niektóre z nich mogą być wręcz przenoszone wraz z materiałem siewnym na okrywie owocowo- nasiennej. Patrząc na okres pojawienia się patogenów porażających kukurydzę, w praktyce rolniczej często funkcjonuje podział chorób kukurydzy na choroby wiosenne i choroby występujące w pełni okresu wegetacji. Do chorób wiosennych zalicza się: zgorzel siewek i głownię kukurydzy (guzowatą). Do chorób późniejszego okresu wegetacji zalicza się natomiast: głownię pylącą kukurydzy, zgniliznę korzeni i zgorzel podstawy łodygi (tzw. fuzariozę łodyg), chorobę szalonych wiech (tzw. crazy top), fuzariozę kolb, a także kompleks chorób liści tj. rdzę kukurydzy, żółtą plamistość liści kukurydzy oraz drobną plamistość liści kukurydzy. Powyższy podział nie jest do końca prawidłowy, ponieważ w przypadku niektórych sprawców chorób do infekcji dochodzi wiosną, a patogen przez pewien okres rozwija się w utajeniu dając pierwsze objawy chorobowe dopiero w późniejszym okresie wegetacji. Do takich patogenów zalicza się m.in. sprawcę głowni pylącej, choroby szalonych wiech oraz częściowo zgnilizny korzeni i zgorzeli podstawy łodygi (gdy choroba rozwija się w następstwie wcześniejszego porażenia roślin zgorzelą siewek). Większość chorób występujących na kukurydzy daje na tyle typowe objawy, że nie ma zwykle poważniejszych problemów z ich identyfikacją przez samego plantatora. Problemem może się okazać sytuacja, gdy na roślinie występuje łącznie wielu sprawców chorób, a poszczególne objawy chorobowe nakładają się na siebie, bądź też gdy pojawia się zupełnie nowa choroba. W takiej sytuacji zasadne jest pobranie prób i skierowanie ich do specjalistów, choćby z Kliniki Chorób Roślin działającej przy Instytucie Ochrony Roślin w Poznaniu, gdzie zostaną zidentyfikowane poszczególne patogeny. Aktualnie na plantacjach kukurydzy spotyka się niżej wymienione choroby grzybowe: Zgorzel siewek – jest wywoływana przez grzyby z rodzaju Fusarium oraz Phytium. Choroba szalonych wiech (fot. Jakub Danielewicz) 12 PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 14