Gazeta Agronews Nr.23

mozaikę pszenicy na kukurydzy (WSMV) oraz żółtą karłowatość jęczmienia na kukurydzy (MAV i PAV), a także choroby bakteryjne: zarazę liści i więdnięcie naczyniowe kukurydzy i sorga, bakteryjną plamistość liści kukurydzy oraz bakteryjne gnicie łodygi. W porównaniu do sprawców chorób szkodniki to raczej mało liczebna grupa, niemniej w ostatnich latach ich skład gatunkowy zaczął stopniowo wzrastać i obecnie obejmuje nieco ponad 50 gatunków, wśród których dominują owady. Część gatunków pojawia się okresowo, a inne żerują niemal przez cały okres wegetacji roślin. Do najbardziej znanych zalicza się drutowce, pędraki, ptaki, śmietkę kiełkówkę, ploniarkę zbożówkę, stonkę kukurydzianą, rolnice, skrzypionki, zwójkówki, mszyce, wciornastki, omacnicę prosowiankę, zmieniki, piętnówki, słonecznicę orężówkę, urazka kukurydzianego oraz zwierzynę łowną. Wśród wymienionych gatunków największe znaczenie gospodarcze mają zwłaszcza drutowce, pędraki, ploniarka zbożówka, rolnice, mszyce i omacnica prosowianka, która jest szkodnikiem nr 1 kukurydzy w Polsce. W ostatnich latach wzrosło lokalnie także znaczenie śmietki kiełkówki, urazka kukurydzianego i wciornastków, a ponadto zwiększyła się liczebność stonki kukurydzianej (głównie na południu Polski). Coraz częściej nalatuje do kraju słonecznica orężówka – owad charakterystyczny dla krajów nadbałkańskich i Afryki Północnej. Na południu kraju od drugiej połowy maja do połowy czerwca lokalnie zaczyna coraz liczniej pojawiać się gatunek Helotropha leucostigma, którego gąsienice uszkadzają korzenie i łodygi młodej kukurydzy, prowadząc do całkowitego zniszczenia zasiedlonej rośliny. W ostatnim czasie coraz częściej pojawia się także przędziorek chmielowiec. Szacuje się, że bezpośrednie straty w plonach ziarna powodowane przez choroby wynoszą w skali kraju średnio 10-15%, lecz w niektórych latach mogą być znacznie wyższe. W odniesieniu do szkodników straty te szacowane są średnio na około 10% w uprawie kukurydzy na kiszonkę i około 20% przy uprawie na ziarno. Kukurydza ziarnowa jest bardziej narażona na uszkodzenie, gdyż dłużej pozostaje na polu, co w latach sprzyjających rozwojowi agrofagów (ciepły i wilgotny koniec lata oraz początek jesieni) naraża ją na ich dłuższe oddziaływanie. Obok szkodliwości bezpośredniej choroby i szkodniki przyczyniają się także do powstania strat pośrednich. Polegają one na spadku jakości plonu, w tym możliwości jego skażenia przez mikotoksyny. W celu ograniczania strat powodowanych przez choroby i szkodniki wykorzystuje się zalecenia integrowanej ochrony roślin, które nad metody chemiczne przedkładają sposoby proekologiczne. Ochrona chemiczna jest stosowana w ostateczności, gdy inne sposoby zawiodą. W ramach integrowanej ochrony plantatorzy tej rośliny mają do dyspozycji cztery metody ograniczania zagrożenia ze strony agrofagów: agrotechniczną, hodowlaną, biologiczną oraz chemiczną. Dwie pierwsze metody można uznać za działania profilaktyczne zapobiegające masowemu namnażaniu się gatunków szkodliwych, choć niektóre ze stosowanych tu sposobów (np. rozdrabnianie resztek pożniwnych) mogą w sposób bezpośredni zwalczać gatunki szkodliwe, np. omacnicę prosowiankę. Metoda biologiczna i chemiczna to metody Fuzarioza łodyg (P. Bereś) Rdza kukurydzy (fot. P. Bereś) 20 PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 23