Gazeta AgroNews Nr 49

PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 48 14. AgroNews .com.pl WYWIAD NUMER 30 PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 48 AgroNews .com.pl 15. możliwe właśnie dzięki zabiegom wykony- wanym przez człowieka. Trzeba bowiem zauważyć, że aby łąka zachowała swo- ją formę i funkcjonalność musi się rok do roku odnawiać. Stanowiska pozostawione same sobie ulegają bowiem dalszej sukce- sji i zarastaniu przez inne rośliny, wkracza- ją na nie gatunki inwazyjne, a ich charak- ter z biegiem czasu zaczyna się zmieniać. Dlatego tak istotne jest koszenie łąk i ewentualne dosiewanie gatunków typo- wych dla tych zbiorowisk roślinnych. Łąki są ogromnie cenne z punktu widzenia za- chowania różnorodności biologicznej. Podstawą jest bioróżnorodność Na wstępie warto wyjaśnić czym w ogóle jest bioróżnorodność. Inaczej ujmując, róż- norodność biologiczna (ang. biodiversity), to zróżnicowanie życia na każdym pozio- mie, w wymiarze genetycznym, gatunko- wym i ekosystemowym. Najczęściej wyra- ża się przez sumę wszystkich organizmów zasiedlających dany obszar, ekosystem czy krajobraz. Bioróżnorodność stanowi podstawę stabilności i trwałości życia w biosferze. Kluczem jest tu zróżnicowanie siedlisk, bogactwo gatunków oraz obec- ność rzadkich odmian. Różnorodność do- strzegana jest też wśród form uprawnych i hodowlanych, które użytkuje człowiek. Dzięki różnorodności roślin i zwierząt eko- systemy zachowują swoją funkcjonalność i stabilność. Bioróżnorodność to odporność na zmiany, szkodniki czy oddziaływanie czło- wieka. Jest to bogactwo form, przejawów wszelkiego życia, od bakterii po samego czło- wieka. Ogrom procesów biochemicznych, odmienność poszczególnych elementów, mnogość zjawisk zachodzących w przyrodzie to również bioróżnorodność. Funkcje łąk Stanowiąc około 10% powierzchni kraju, łąki mają ogromne znaczenie w kształtowaniu otaczającej nas różnorodności biologicznej. Sąsiadujące z łąkami grunty orne to głównie ubogie biologicznie monokultury. Rolnictwo konwencjonalne ogromnie przekształca krajobraz i gle- bę, a ponadto towarzyszy mu stosowanie chemicznych środków ochrony roślin i nawozów. Z pomocą przycho- dzi tu towarzystwo łąk i pastwisk, które są bogactwem życia. Działają one jak „wyspy środowiskowe”, swoiste ostoje różnorodności genetycznej i gatunkowej. Aby ich funkcja mogła być efektywnie spełniana wysp takich powinno być jak najwięcej. Dzięki temu pula genowa poszczegól- nych gatunków staje się bogatsza, gdyż geny z różnych obszarów krzyżują się ze sobą. Różnorodność genetycz- na, równa się odporności na szkodniki i choroby, większa przeżywalność oraz konkurencyjność względem obcych przybyszów. Im więcej gatunków roślin na łące, tym większy potencjał dla rozwoju rozmaitych ga- tunków bezkręgowców (owady, pajęczaki) i mikroorganizmów. Takie układy stanowią azyl dla bezcennych zapylaczy, dając im zróżni- cowany pokarm i schronienie, a pszczoły nie lubią monotonnej diety. Ponadto, na łąkach żyją naturalni wrogowie szkodników upraw, jak chrząszcze muchówki, błonkówki czy bzy- gowate, a także drapieżne pluskwiaki i rozto- cza. Idąc dalej, na łąkach obecne są małe gry- zonie, płazy i ptaki. Jest to ulubione sie- dlisko wielu gatun- ków, gniazdują na nich czajki, kuropa- twy, kukliki, gąsiorki, przepiórki czy poklą- skwy. Wśród ptaków żerujących na łąkach możemy spotkać skowronki, bociany oraz ptaki drapież- ne: myszołowy, błotniaki stawowe bądź kanie rude. Na łące stołują się jeże, myszy badylar- ki, jaszczurki, żaby i ropuchy. Kolejne niezmiernie ważne funkcje łąk – ochronna i klimatyczna, wynikają z ich cha- rakteru retencyjnego. Obszary porośnięte łąkami są bowiem rezerwuarem wód grunto- wych, wody te na terenie łąk utrzymują się na wysokim poziomie, a gleba wysycona jest przez większość roku w granicach 60–80% swojej pojemności. W rezultacie łąki odpo- wiadają za kształtowanie się stosunków wod- nych na przyległych terenach. Podmokłe łąki łagodzą zarówno skutki po- wodzi, jak i suszy. Systemy kanałów i rowów melioracyjnych towarzyszące łąkom odpro- wadzają nadmiar wody z terenu w okresie nadmiernych opadów, wiosennych rozto- pów lub gdy wody wystąpią z sąsiadujących rzek czy potoków. Z drugiej strony, aby zapo- biegać nadmiernemu odpływowi wód z te- renu, w rowach i kanałach montuje się tzw. zastawki, które zatrzymują wodę w okresie deficytu opadów. Dzięki rozbudowanemu systemowi korzeniowemu roślin, łąki działają bowiem jak swoista gąbka i magazynują wodę na późniejszy okres. Roślinność łąk wpływa również na lokalny mi- kroklimat. Łąka pochłania duże ilości CO2 pro- dukując jednocześnie O2, dodatkowo dostarcza do atmosfery pary wodnej poprzez transpirację, dzięki czemu powietrze jest nawilżane i oczysz- czane. Łąki spełniają też funk- cję glebochronną przed erozją wodną i wietrzną. Na glebach bogatych w torf spowalniają minera- lizację, na glebach boga- tych w minerały popra- wiają ich jakość i skład. W efekcie procesy gle- botwórcze na łąkach przebiegają bardzo in- tensywnie. Dzieje się to dzięki pracy korzeni ro- ślin (spulchnianie, napo- wietrzanie), jak i aktyw- ności biologicznej mikroorganizmów żyjących w glebie (procesy chemiczne). Finalnie gleba staje się żyźniejsza i sama w sobie jest źródłem bio- różnorodności. Ekoton Gdy łąka sąsiaduje z polem uprawnym, zadrze- wieniem lub zbiornikiem wodnym znacznie roz- szerza się skład gatunkowy wszystkich przyle- gających do siebie siedlisk, które w rezultacie zaczynają się przenikać. Tworzy się sieć zależno- ści pokarmowych i ekosystemowych na danym terenie, a im bardziej różnorodna sieć, tym sta- bilniejsza i zdrowsza. Dodatkowo takie zbiorowi- ska skuteczniej opierają się napływowi roślinno- ści inwazyjnej, która na wiele sposobów zagraża różnorodności biologicznej. Taki obszar, będący strefą przejściową między dwoma lub kilkoma odrębnymi ekosystemami to tzw. ekoton. Wyróżnia się on większym zróżnico- waniem gatunkowym niż sąsiadujące zbiorowi- ska. Jego skład gatunkowy jest mieszaniną form, zamieszkują go organizmy charakterystyczne dla każdej ze stykających się ze sobą biocenoz. Łąka jako ekosystem stanowi re- zerwuar różnorodności biolo- gicznej na każdym jej szczeblu i daje nam rzeczywiste korzyści ekonomiczne. Bioróżnorodność stanowi podstawę stabilności i trwałości życia w biosferze.