Gazeta AgroNews Nr. 53

AgroNews .com.pl 16. O becnie biologiczna ochrona ro- ślin jest tą, która ma być alter- natywą dla chemii bądź też jako czynnik częściowo ją ograniczający w niektó- rych uprawach, dzięki któremu można osią- gnąć zakładany cel redukcyjny stosowania chemicznej ochrony roślin. PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 53 Pojawia się przy okazji wiele nieścisłości, co do znaczenia tej metody w praktyce, zwłasz- cza na polach uprawnych, bo w uprawach pod osłonami metoda ta dobrze się rozwi- ja od wielu lat. Wskazuje się niekiedy, że ochrona biolo- giczna powinna całkowicie za- stąpić chemicz- ną. Oczywiście byłoby to wspa- niałe rozwią- zanie, jednak nie ma obec- nie takiej możliwości, aby każdą substancję czynną zarówno herbicydu, fungicydu, bak- teriocydu, zoocydu czy innych grup pestycy- dów zastąpić odpowiednikiem biologicznym. Dotychczas największa paleta możliwości ochrony biologicznej stosowana jest w upra- wach ogrodniczych pod osłonami, ale stop- niowo rozwija się także ten sposób ochrony niektórych upraw na otwartej przestrzeni. Na szczególną uwagę zasługuje uprawa kukury- dzy, pastewnej i zwykłej (koński ząb i szkli- sta), jak również kukurydzy cukrowej. Pierw- sze dwa podgatunki zaliczane są do roślin rolniczych, a trzeci do grupy upraw ogrodni- czych. Kukurydza stała się rośliną pionierską wśród upraw polowych pod kątem wdrażania w niej metody biologicznej na większą skalę. Każdy, kto prowadził ochronę roślin z wyko- rzystaniem czynnika biologicznego wie jed- nak, że nie jest to tani sposób uprawy, a po drugie na jego skuteczność wpływa bardzo wiele czynników. Na część z nich człowiek ma wpływ np. na termin aplikacji i jakość wy- konania zabiegu, ale w uprawach „pod chmurką” nie da się choćby tak jak w szklarni kontrolować warunków ter- miczno-wilgotnościowo-świetlnych. Pogoda to zarówno sprzymierzeniec, jak też i główny czynnik odpowiedzial- ny za niepowodzenie niektórych działań biologicznych. Na pogodę człowiek nie ma możliwości oddziaływać, przez to niektórych zraża wdrażanie metod biologicz- nych w sytuacji, gdy jest ryzyko nieskuteczności. Należy zaznaczyć, że także przy stosowaniu chemicznych środ- ków ochrony roślin takie ryzyko istnieje, niemniej czyn- niki biologiczne są wrażliwsze na wszelkie zmiany wa- runków środowiskowych w otoczeniu, zwłaszcza gdy są to żywe organizmy. Ochrona biologiczna to też taki sposób prowadze- nia pielęgnacji roślin, któ- ry zmusza do nauki. Trze- ba znać biologię gatunku zwalczanego, terminy jego pojawu w uprawach, po to by dokładnie ustalić termin i liczbę zabiegów, bo nie- kiedy występuje potrzeba wykonania ich kilku. Nale- ży także znać zasadę dzia- łania czynnika biologicznego, którego się używa, w tym niekiedy jego biologię, jeżeli są to choćby pasożytnicze owady. Kluczowa jest wiedza na temat czynników, które determinują skuteczność zwalczania, tak na etapie przy- gotowania biopreparatów do zastosowania, jak również w późniejszym okresie. Pisząc o biologicznej ochronie kukurydzy trzeba wziąć pod uwagę występowanie na rynku zarówno bioprepa- ratów mikrobiologicznych, jak i makrobiologicznych. Te pierwsze środki to choćby preparaty stworzone na bazie grzybów i bakterii o potwierdzonym działaniu biobój- czym, które w świetle obowiązującego prawa wymagają rejestracji jako biopestycydy. Produkt zawierający kon- kretny mikroorganizm, w tym jego szczep o potwierdzo- nym działaniu w ochronie roślin musi być zarejestrowa- ny jako typowy preparat do ochrony roślin. Ich oficjalna lista znajduje się na stronie MRiRW obok innych zareje- strowanych środków ochrony roślin. Jeżeli produkt jest zalecany dla rolnictwa ekologicznego, to jego nazwa jest też dostępna na stronie internetowej Instytutu Ochrony Roślin – PIB w zakładce „Środki ochrony roślin do upraw ekologicznych”. Mamy na rynku także biopreparaty opar- te o makroorganizmy np. nicienie owadobójcze, czy też pasożytnicze błonkówki, które na ten moment nie są ob- WYWIAD NUMER 30 PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 53 jęte urzędową rejestracją, i nie ma ich oficjal- nej, ujednoliconej listy, choć także wykazują potwierdzone w badaniach działanie biobój- cze. W dobie istnienia ekoschematów i zwią- zanych z nimi dopłat trzeba brać pod uwagę wytyczne do jakich biopreparatów dopłaty są przyznawane, a do których nie. Analizując obecny stan, to w ekoschema- cie „Biologiczna ochrona upraw” płatności są przyznawane do powierzchni gruntów na obszarze zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów, na których rolnik prze- prowadził, w celu eliminacji danego organizmu szkodliwego, zabieg ochrony uprawy wyłącz- nie przy użyciu zarejestrowanego biologiczne- go środka ochrony roślin, zgodnie z zawartymi w etykiecie stosowania wymaganiami (art. 34 ustawy). Obecnie wymóg ten spełniają zareje- strowane biopreparaty mikrobiologiczne. Kukurydza zwykła i kukurydza cukrowa to te upra- wy, w których mamy do czynienia z oboma forma- mi biopreparatów, choć dominuje stosowanie ma- kroorganizmów. W zasiewach kukurydzy za pomocą dedykowanych biopestycydów możemy ograniczać zagrożenie ze strony niektórych patogenów, jednak- że większość preparatów jest skierowana przeciwko szkodnikom. W uprawach kukurydzy zwykłej, aktualnie w pro- gramie ochrony tej rośliny znajduje się tylko jeden biofungicyd mikrobiologiczny (tabela 1). Zawiera on grzyb Trichoderma asperellum. Grzyb ten ma na celu ograniczać rozwój fuzariozy łodyg oraz fuzariozy kolb od początku wegetacji kukurydzy. Ma za zadanie kon- kurować z grzybami patogenicznymi, a zarazem sam może pasożytować na grzybach chorobotwórczych ograniczając ich szkodliwość. Biopreparat z grzybem T. asperellum aplikuje się w trakcie siewu kukurydzy za pomocą dozownika do mikrogranulatów. W zasiewach kukurydzy za pomocą dedykowanych biopestycydów mo- żemy ograniczać zagrożenie ze stro- ny niektórych patogenów, jednakże większość preparatów jest skiero- wana przeciwko szkodnikom. 17. AgroNews .com.pl W odniesieniu do szkodników kukurydzy zwy- kłej, ale i cukrowej (jeżeli producent środka nie daje przeciwskazań) to można w obu tych uprawach zastosować biopreparaty makro- biologiczne (bez rejestracji) do ograniczania dwóch podstawowych szkodników obu rodza- jów kukurydzy – stonki kukurydzianej (larw) oraz omacnicy prosowianki (jaj). Na plantacjach prowadzonych w monokultu- rze, na których widoczny jest problem larw stonki kukurydzianej, do dyspozycji producentów rol- nych jest biopreparat zawierający owadobójczego ni- cienia gatunku Heterorhabditis bacteriophora (tabela 2). Biopreparat po rozrobieniu w wodzie aplikuje się do gleby za pomocą podajnika do nawozów płynnych w trakcie siewu kukurydzy. Uwolnione do wilgotnej gleby larwy infekcyjne nicienia aktywnie szukają larw stonki i je pasożytują. Za pomocą symbiotycznych bakterii rodzaju Photorhabdus uśmiercają szkodniki i w ich martwym ciele namnażają się, po czym je opusz- czają i migrują w poszukiwaniu kolejnego żywiciela.