59

PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 59 Przykłady nietypowego wykorzystania roślin tradycyjnie jarych Rzepak jary wysiewany jesienią. W cieplejszych rejonach Europy czasami próbuje się siewu rze- paku jarego jesienią. Rośliny mogą wejść w stan spoczynku zimowego i wiosną startować szyb- ciej, ale ryzykiem jest brak odporności na mrozy. Groch, bobik czy łubiny. Prowadzone są aktual- nie prace nad odmianami strączkowych ozimych (np. groch ozimy, bobik ozimy). Tradycyjnie to rośliny jare, ale wczesny start wiosną pozwala im wyko- rzystać wodę pośniegową i uciec przed suszą. Pszenica jara wysiewana je- sienią – zdarza się w rejo- nach łagodnych zim. Nie każ- da odmiana przetrwa, ale czasem daje wyższe plony, bo roślina startuje wcześniej niż siana wiosną. Jęczmień jary zimujący – w Niemczech i Skan- dynawii testuje się jęczmień jary wysiewany je- sienią, co pozwala na wcześniejsze zbiory i unik- nięcie letnich stresów suszy. Powody, dla których podejmowane są takie nie- typowe praktyki wynikają z przyczyn ekologicz- nych i ekonomicznych. Umożliwiają one przede wszystkim łagodzenie skutków suszy, ponieważ rośliny ozime wykorzystują wodę wczesną wio- sną, zanim przyjdą upały. Dodatkowo odmiany jare mają lepszy plon spowodowany wcześniej rozpoczętym i dłuższym okresem wegetacji. Co więcej, rozszerzenie zmianowania przy jed- noczesnym dostępie do nowych gatunków ozi- mych daje rolnikom więcej możliwości ich dobo- ru w płodozmianie. Przykłady praktyki "jare na ozime" • Groch ozimy (Pisum sativum) Szanse: odmia- ny ozime często dają wyższe plony niż formy jare dzięki lepszemu wykorzystaniu wody po- zimowej i dłuższemu okresowi wegetacji. Ry- zyka: różna zimotrwałość odmian — możliwe przemarznięcia w surowe zimy; mniejsze MTN (masa 1000 nasion) niż u form jarych. Praktyka: siew późnym latem–wczesną jesienią (terminy za- leżne od odmiany i rejonu), dbać o dobry przed- siewny zapas wilgoci i ochronę przeciw chorobom grzybowym. • Bobik ozimy / wyłamywany (Vicia faba forma ozima) Szanse: bobik ozimy daje wyższe plony i lepsze wykorzystanie wody niż bobik jary; dostęp- ne już komercyjne odmiany o dobrej zimotrwa- łości (np. AUGUSTA). Ry- zyka: wrażliwość na silne mrozy na stanowiskach bez śniegu; wymagania glebo- we umiarkowane. Praktyka: siew ozimy pod kątem ro- tacji zbożowej — dobrze się sprawdza jako element pło- dozmianu i zwiększa ilość azotu w glebie.  • Łubin (gł. łubin wąsko- listny / biały) — kierunek na formy ozime Szanse: ho- dowla intensywnie pracuje nad odmianami o lep- szym przezimowaniu i wyższej odporności; łubin jest cenny jako roślina białkowa i poprawiająca strukturę gleby. Ryzyka: nie wszystkie odmiany nadają się do uprawy ozimej — trzeba wybierać wskazane odmiany i lokalnie zbadane technologie. Praktyka: śledzić Listy Odmian i wyniki doświad- czeń (COBORU, demonstracje CDR), wybierać od- miany rekomendowane w twoim rejonie. • Jęczmień — „jęczmień jary siany jesienią” / eks- perymentalnie ozimy Szanse: w niektórych krajach testuje się siew jęczmienia jarego jesienią, by uzy- skać wcześniejsze zbiory i uciec przed letnią su- szą — może poprawiać stabilność plonów. Ryzyka: głównie zimotrwałość; wymaga selekcji odmian. Praktyka: lepszy wybór stanowisk o łagodniej- szych zimach i zabezpieczenie przed wyleganiem. • Pszenica jara wysiewana jesienią / tworzenie form o skróconej wrażliwości na fotoperiod Szan- se: eksperymenty pokazują, że niektóre linie/od- miany jare dają przy wysiewie jesiennym zysk plonu w rejonach z łagodnymi zimami. Ryzyka i praktyka: wymaga doboru genotypów o odpo- wiedniej zdolności do wejścia w odpoczynek Rozszerzenie zmianowania przy jednoczesnym dostępie do nowych gatunków ozimych daje rolnikom więcej możliwości ich doboru w płodozmianie. AgroNews .com.pl 19. WYWIAD PRODUKCJA ROŚLINNA zimowy i przetrwania mrozów.  • Inne eksperymentalne kierunki Nasiona oleiste lub rośliny okopowe — lokalne projekty badawcze testują m.in . wczesne formy słonecznika czy rzepaku jarego wysiewane jesienią w łagodniejszych strefach klima- tycznych; większość z tych prac jest nadal w fazie prób. Ważne korzyści • Lepsze wykorzystanie wody pozimowej; często wyższe i bardziej stabilne plony. •Możliwość wcześniejszego zbioru i ucieczka przed letnią suszą i gorącymi okresami. •Większe możliwości w płodozmianie i poprawie białkowej samowystarczalności gospodarstwa. Jak unikać ryzyka Zimotrwałość oraz zimowe straty; wybierać odmiany przetestowane lokalnie i stosować osłony (np. zwięk- szyć obsadę siewu, nie dopuścić do wylegania). Choroby i szkodniki; zmiana terminu siewu zmienia presję patogenów; planować zabiegi ochrony roślin zgodnie z zaleceniami. Nawożenie i przygotowanie gleby; ważne dobre przygotowanie przedsiewne i uwzględnienie zapotrzebo- wania azotu (zwłaszcza przy roślinach strączkowych to inny bilans niż dla zbóż). Tekst: Paweł Antkowiak, doradca WODR w powiecie wrzesińskim NUMER 59 18. AgroNews .com.pl