Podstawowy problem polskich producentów rolnych to nastawienie produkcyjne, a nie sprzedażowe. Duże gospodarstwa rolne najczęściej mają odbiorców swoich produktów – przetwórnie lub pośredników i koncentrują się na produkcji. Pojawiające się trudności ze zbytem produktów rolnych rolnicy próbują rozwiązywać na różne sposoby. Jednym z nich jest organizowanie sprzedaży bezpośredniej własnych produktów roślinnych czy zwierzęcych. W przypadku produktów skierowanych do ograniczonego segmentu konsumentów i produktów, którymi nie są zainteresowani przetwórcy i pośrednicy, rolnicy mogą samodzielnie organizować sprzedaż bezpośrednio dla gospodarstw domowych.
Sprzedaż bezpośrednia jest to sprzedaż produktów z pominięciem pośredników. Mogą być nią objęte wyłącznie produkty własne wytwarzane przez gospodarstwo (roślinne czy zwierzęce). Istnieją regulacje prawne dotyczące przygotowania do sprzedaży i sprzedaży bezpośredniej krajowe i unijne. Od 1 stycznia 2006 r. wszyscy producenci żywności są zobowiązani stosować przepisy rozporządzeń unijnych równorzędnie z krajowymi. Nadzór nad żywnością pochodzenia roślinnego sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna podlegająca Ministerstwu Zdrowia, a nadzór nad żywnością pochodzenia zwierzęcego prowadzi Państwowa Inspekcja Weterynaryjna podlegająca Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Podmioty zamierzające prowadzić działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia roślinnego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej powiadamiają właściwego ze względu na miejsce powiatowego inspektora sanitarnego o planowanej produkcji, zakresie i wielkości produkcji i rodzaju produktów, a w zakresie pochodzenia zwierzęcego powiadamiają powiatowego lekarza weterynarii, co najmniej na 30 dni przed dniem rozpoczęcia prowadzenia działalności.
Produkty dopuszczone do sprzedaży bezpośredniej są następujące:
- Produkty produkcji pierwotnej pochodzenia roślinnego (zboża, owoce, warzywa, zioła, grzyby hodowlane).
- Produkty produkcji pierwotnej pochodzenia zwierzęcego (drób, zajęczaki, zwierzęta łowne, produkty rybołówstwa, żywe ślimaki lądowe, mleko surowe i surową śmietanę, jaja konsumpcyjne i produkty pszczele).
Ograniczeniom podlega ilość produktów pochodzenia zwierzęcego w sprzedaży bezpośredniej tj. drobiu, mleka surowego i surowej śmietany oraz jaj konsumpcyjnych.
Limity ilościowe sprzedaży bezpośredniej dla tych produktów określono w następujący sposób:
- jeśli drób jest poddany ubojowi w gospodarstwie rolnym producenta roczna produkcja nie może przekroczyć 2500 szt. W przypadku indyków lub gęsi, albo 10000 szt. w przypadku innych gatunków drobiu
- jeśli jest prowadzona sprzedaż tuszek drobiowych konsumentowi końcowemu na terenie gospodarstw rolnych, i/lub na targowiskach, i/lub do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego limity nie mogą przekroczyć 50 szt. tygodniowo – dla tuszek indyków lub gęsi oraz 200 szt. tygodniowo dla tuszek innych gatunków drobiu
- sprzedaż bezpośrednia na terenie gospodarstw rolnych, i/lub na targowiskach, i/lub do zakładów prowadzących handel detaliczny nie może przekroczyć 1000 l/tydzień mleka surowego, natomiast w przypadku surowej śmietany 500 l/tydzień. Surowe mleko i śmietana muszą być pozyskane w gospodarstwie, które prowadzi ich sprzedaż bezpośrednią
- sprzedaż jaj konsumpcyjnych na terenie gospodarstw i/lub na targowiskach, i/lub do zakładów prowadzących handel detaliczny może się wahać w przedziale od 350 do 2450 szt./tydzień
- miejsce sprzedaży bezpośredniej i pomieszczenie do wytwarzania i przechowywania produktów oraz śodki transportu, opakowania i osoby mające kontakt z produktami muszą spełniać pewne wymogi
- w miejscu sprzedaży umieszcza się czytelną i widoczną informację składającą się z imienia i nazwiska, nazwy producenta oraz adresu miejsca prowadzenia działalności
- pomieszczenia do produkcji lub sprzedaży produktów podstawowych pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego z przeznaczeniem do sprzedaży bezpośredniej powinny posiadać konstrukcję ułatwiającą przestrzeganie zasad higieny, wyposażenie w sprzęt do ochrony przed gromadzeniem się zanieczyszczeń, wentylację, odpowiednie oświetlenie, bieżącą ciepłą i zimną wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, zabezpieczenia przed dostępem zwierząt, ściany i posadzki, drzwi i okna w dobrym stanie technicznym. Ponadto powinna być zapewniona możliwość zmiany odzieży własnej na odzież roboczą lub ochronną, zmiany obuwia oraz oddzielnego przechowywania odzieży własnej, miejsce na sprzęt i środki do czyszczenia i dezynfekcji, umywalkę do mycia rąk z ciepłą i zimną wodą, środki do mycia rąk i higienicznego suszenia, toaletę spłukiwaną wodą, której drzwi nie otwierają się bezpośrednio do pomieszczenia, w którym znajdują się produkty pochodzenia zwierzęcego, wentylację.
Utrzymanie w czystości pomieszczeń musi być zapewnione przez czyszczenie i dezynfekcję.
Osoby mające kontakt z produktami do sprzedaży bezpośredniej powinny przestrzegać zasad higieny w procesie produkcji i sprzedaży, posiadać orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy wymagającej kontaktu z żywnością, używać jasnej i czystej odzieży oraz nakrycia głowy i obuwia roboczego, każdorazowo myć ręce przed przystąpieniem do pracy i w przypadku zabrudzenia. Temperatura przechowywania i transportu produktów pochodzenia zwierzęcego nie może być wyższa niż:
- 4o dla tuszek drobiowych, zajęczaków i drobnej zwierzyny łownej nie wypatroszonej
- 6o dla mleka surowego i surowej śmietany
- 2o dla produktów rybołówstwa, z wyłączeniem żywych produktów rybołówstwa
- 4 do 20o dla produktów pszczelarskich i dodatkowo ochrona przed działaniem promieni słonecznych.
Pakowanie produktów przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej powinno odbywać się w miejscu sprzedaży w obecności konsumenta finalnego w odpowiednie dla danego produktu opakowania.
Natalia Drewniak |
Źródło: RADA nr 10/2009, www.lodr-bratoszewice.pl, fot. sxc.hu
