agrotechnicznych, oddziaływania czynników
meteorologicznych oraz żerowania szkodników.
Sprawcy chorób porażają kukurydzę
od momentu kiełkowania ziarniaków
i towarzyszą roślinom aż do zbioru, a niektóre
gatunki również w trakcie przechowywania
plonu. W Polsce nie ma plantacji kukurydzy
całkowicie wolnych od obecności patogenów.
Mogą one porażać od ułamka do nawet 100%
roślin w latach epidemicznego występowania.
Szacuje się, że w skali kraju choroby
są przyczyną bezpośrednich strat w plonach
kukurydzy ziarnowej w wysokości około
10–15%.
Na lokalnych uprawach w lata
sprzyjające rozwojowi patogenów straty
te mogą być znacznie wyższe, dochodzące
nawet do 100%. Takie sytuacje zdarzały
się w przeszłości m.in. wskutek silnego
opanowania roślin przez głownię kukurydzy.
Znacznie poważniejsze jednak straty związane
są ze spadkiem jakości produktu finalnego lub
surowca do dalszej obróbki. Jest to szczególnie
ważne dla roślin uprawianych na cele paszowe
oraz spożywcze. Poważnym problemem
związanym z obecnością niektórych sprawców
chorób może być także ryzyko obecności
w plonie groźnych dla zdrowia, a nawet
życia ludzi i zwierząt mikotoksyn. Poziom
ich zawartości w ziarnie oraz produktach
wytwarzanych z kukurydzy poddawany jest
rygorystycznej kontroli. To właśnie obecność
mikotoksyn i ich wysoka szkodliwość były jedną
z przyczyn wzrostu znaczenia gospodarczego
chorób kukurydzy.
Sprawcy chorób towarzyszą kukurydzy
od momentu siewu ziarniaków. Niektóre
z nich mogą być wręcz przenoszone wraz
z materiałem siewnym na okrywie owocowo-
nasiennej. Patrząc na okres pojawienia
się patogenów porażających kukurydzę,
w praktyce rolniczej często funkcjonuje podział
chorób kukurydzy na choroby wiosenne
i choroby występujące w pełni okresu
wegetacji. Do chorób wiosennych zalicza
się: zgorzel siewek i głownię kukurydzy
(
guzowatą). Do chorób późniejszego okresu
wegetacji zalicza się natomiast: głownię pylącą
kukurydzy, zgniliznę korzeni i zgorzel podstawy
łodygi (tzw. fuzariozę łodyg), chorobę szalonych
wiech (tzw. crazy top), fuzariozę kolb, a także
kompleks chorób liści tj. rdzę kukurydzy,
żółtą plamistość liści kukurydzy oraz drobną
plamistość liści kukurydzy.
Powyższy podział nie jest do końca
prawidłowy, ponieważ w przypadku niektórych
sprawców chorób do infekcji dochodzi wiosną,
a patogen przez pewien okres rozwija się
w utajeniu dając pierwsze objawy chorobowe
dopiero w późniejszym okresie wegetacji.
Do takich patogenów zalicza się m.in. sprawcę
głowni pylącej, choroby szalonych wiech
oraz częściowo zgnilizny korzeni i zgorzeli
podstawy łodygi (gdy choroba rozwija się
w następstwie wcześniejszego porażenia roślin
zgorzelą siewek).
Większość chorób występujących na kukurydzy
daje na tyle typowe objawy, że nie ma zwykle
poważniejszych problemów z ich identyfikacją
przez samego plantatora. Problemem
może się okazać sytuacja, gdy na roślinie
występuje łącznie wielu sprawców chorób,
a poszczególne objawy chorobowe nakładają
się na siebie, bądź też gdy pojawia się
zupełnie nowa choroba. W takiej sytuacji
zasadne jest pobranie prób i skierowanie ich
do specjalistów, choćby z Kliniki Chorób Roślin
działającej przy Instytucie Ochrony Roślin
w Poznaniu, gdzie zostaną zidentyfikowane
poszczególne patogeny.
Aktualnie na plantacjach kukurydzy spotyka
się niżej wymienione choroby grzybowe:
Zgorzel siewek
–
jest wywoływana przez
grzyby z rodzaju
Fusarium
oraz
Phytium.
Choroba szalonych wiech (fot. Jakub Danielewicz)
12
PRODUKCJA ROŚLINNA
NUMER 14
