oraz żerowanie szkodników. W sezonie
wegetacyjnym kukurydzy można spotkać
się z trzema generacjami głowni. Pierwsza
pojawia się w okresie rozwijania przez rośliny
4–7
liści, druga w fazie kwitnienia, natomiast
trzecia w okresie wypełniania i dojrzałości
mlecznej ziarniaków. Z gospodarczego
punktu widzenia najgroźniejsze są pierwsze
dwie generacje głowni. Głownia kukurydzy
jest prosta do identyfikacji, gdyż jej cechą
charakterystyczną jest występowanie
na nadziemnych częściach roślin guzów
(
narośli). Narośla można spotkać na blaszkach
liściowych, łodygach, wiechach, kolbach,
a nawet na korzeniach przybyszowych
kukurydzy. Początkowo guzy są jasne,
z czasem brunatnieją, marszczą się i pękają.
W ich wnętrzu znajduje się masa zbitych,
szaroczarnych zarodników. Szkodliwość głowni
kukurydzy jest uzależniona od generacji.
Jeżeli do silnego porażenia roślin dojdzie
w okresie rozwijania pierwszych kilku liści
oraz w czasie wiechowania, wówczas
kukurydza może nawet nie wytwarzać kolb.
W sporadycznych przypadkach można spotkać
zamieranie młodych roślin, jeżeli patogen
rozwija się na łodydze. Nierzadko przy silnym
porażeniu spotyka się także kolby całkowicie
pozbawione ziarniaków, a których miejsce
zajęły narośla. W takiej sytuacji plon ziarna
będzie znacznie niższy. Obecność dużej liczby
narośli głowni ma wpływ głównie na spadek
jakości uzyskiwanego plonu, zwłaszcza gdy
ten jest przeznaczony do skarmiania zwierząt.
Co prawda nie wykazano, aby sprawca głowni
wytwarzał mikotoksyny, niemniej osłabione
przez tego patogena rośliny są silniej porażane
przez te gatunki grzybów, które posiadają
zdolność wytwarzania tych trucizn.
Głownia pyląca kukurydzy
–
jest
to stosunkowo nowa choroba kukurydzy
w Polsce wykryta po raz pierwszy w latach
2002–2003
w okolicach Wrocławia i Opola.
Wywołuje ją grzyb
Sphacelotheca reiliana
,
którego zarodniki przetrwalnikowe zachowują
zdolność do infekcji w glebie nawet przez
okres 10 lat. Pierwotnym źródłem porażenia
jest gleba, resztki pożniwne kukurydzy oraz
zainfekowany materiał siewny. Pomimo,
że grzyb opanowuje rośliny bezpośrednio
na początku wegetacji to pierwsze objawy
chorobowe można zaobserwować dopiero
w lipcu, co jest spowodowane systemicznym
przerastaniem grzybni w tkankach. Porażone
rośliny są w tym czasie niższe od zdrowych
i chlorotyczne. Typowe objawy chorobowe
w postaci częściowo lub całkowicie
przekształconych w ciemnobrunatną masę
grzybni i zarodników kolb i wiech można
zaobserwować pod koniec lipca lub w sierpniu.
Początkowo zarodnie otoczone są jasnoszarą
delikatną błonką, która następnie pęka
uwalniając zarodniki. Wiechy z objawami
chorobowymi wyglądają jakby były zwęglone.
Porażone kolby zwykle nie związują ziarniaków,
których miejsce zajmuje masa zarodników. Jest
to szczególnie groźna choroba, gdyż szacuje
się, że procent roślin porażonych na plantacji
jest równy procentowi strat w plonach ziarna.
Kolba porażona przez głownię pylącą kukurydzy (fot. P. Bereś)
14
PRODUKCJA ROŚLINNA
NUMER 14
