mozaikę pszenicy na kukurydzy (WSMV) oraz
żółtą karłowatość jęczmienia na kukurydzy
(MAV i PAV), a także choroby bakteryjne:
zarazę liści i więdnięcie naczyniowe kukurydzy
i sorga, bakteryjną plamistość liści kukurydzy
oraz bakteryjne gnicie łodygi.
W porównaniu do sprawców chorób szkodniki
to raczej mało liczebna grupa, niemniej
w ostatnich latach ich skład gatunkowy zaczął
stopniowo wzrastać i obecnie obejmuje nieco
ponad 50 gatunków, wśród których dominują
owady. Część gatunków pojawia się okresowo,
a inne żerują niemal przez cały okres wegetacji
roślin. Do najbardziej znanych zalicza się
drutowce, pędraki, ptaki, śmietkę kiełkówkę,
ploniarkę zbożówkę, stonkę kukurydzianą,
rolnice, skrzypionki, zwójkówki, mszyce,
wciornastki, omacnicę prosowiankę, zmieniki,
piętnówki, słonecznicę orężówkę, urazka
kukurydzianego oraz zwierzynę łowną. Wśród
wymienionych gatunków największe znaczenie
gospodarcze mają zwłaszcza drutowce, pędraki,
ploniarka zbożówka, rolnice, mszyce i omacnica
prosowianka, która jest szkodnikiem nr 1
kukurydzy w Polsce. W ostatnich latach wzrosło
lokalnie także znaczenie śmietki kiełkówki,
urazka kukurydzianego i wciornastków,
a ponadto zwiększyła się liczebność stonki
kukurydzianej (głównie na południu Polski).
Coraz częściej nalatuje do kraju słonecznica
orężówka – owad charakterystyczny dla
krajów nadbałkańskich i Afryki Północnej.
Na południu kraju od drugiej połowy maja
do połowy czerwca lokalnie zaczyna coraz
liczniej pojawiać się gatunek Helotropha
leucostigma, którego gąsienice uszkadzają
korzenie i łodygi młodej kukurydzy, prowadząc
do całkowitego zniszczenia zasiedlonej rośliny.
W ostatnim czasie coraz częściej pojawia się
także przędziorek chmielowiec.
Szacuje się, że bezpośrednie straty w plonach
ziarna powodowane przez choroby
wynoszą w skali kraju średnio 10-15%,
lecz w niektórych latach mogą być znacznie
wyższe. W odniesieniu do szkodników straty te
szacowane są średnio na około 10% w uprawie
kukurydzy na kiszonkę i około 20% przy
uprawie na ziarno. Kukurydza ziarnowa jest
bardziej narażona na uszkodzenie, gdyż dłużej
pozostaje na polu, co w latach sprzyjających
rozwojowi agrofagów (ciepły i wilgotny koniec
lata oraz początek jesieni) naraża ją na ich
dłuższe oddziaływanie. Obok szkodliwości
bezpośredniej choroby i szkodniki przyczyniają
się także do powstania strat pośrednich.
Polegają one na spadku jakości plonu, w tym
możliwości jego skażenia przez mikotoksyny.
W celu ograniczania strat powodowanych
przez choroby i szkodniki wykorzystuje się
zalecenia integrowanej ochrony roślin, które
nad metody chemiczne przedkładają sposoby
proekologiczne. Ochrona chemiczna jest
stosowana w ostateczności, gdy inne sposoby
zawiodą. W ramach integrowanej ochrony
plantatorzy tej rośliny mają do dyspozycji
cztery metody ograniczania zagrożenia
ze strony agrofagów: agrotechniczną,
hodowlaną, biologiczną oraz chemiczną. Dwie
pierwsze metody można uznać za działania
profilaktyczne zapobiegające masowemu
namnażaniu się gatunków szkodliwych,
choć niektóre ze stosowanych tu sposobów
(np. rozdrabnianie resztek pożniwnych) mogą
w sposób bezpośredni zwalczać gatunki
szkodliwe, np. omacnicę prosowiankę.
Metoda biologiczna i chemiczna to metody
Fuzarioza łodyg (P. Bereś)
Rdza kukurydzy (fot. P. Bereś)
20
PRODUKCJA ROŚLINNA
NUMER 23
