gatunków jednoliściennych takich jak miotła
zbożowa, wyczyniec polny i owies głuchy,
zachwaszczających uprawy zbóż.
Jak powstają chwasty odporne
Do szybszego procesu wyodrębniania się
(selekcji) chwastów odpornych dochodzi
wówczas, gdy rolnik w swoim gospodarstwie
stosuje najczęściej uproszczoną uprawę
roli i brak zmianowania (monokultury,
uprawy wieloletnie), a zabiegi wykonuje
herbicydami z tej samej grupy chemicznej
(ten sam mechanizm działania). Mimo
że tradycyjne technologie uprawy,
na których zachowuje się pełną agrotechnikę
i płodozmian, zdecydowanie najlepiej
wypadają pod względem wpływu
na ograniczenie zachwaszczenia pól,
to rachunek ekonomiczny zmuszają wielu
plantatorów do wyboru innych tańszych
i bardziej opłacalnych systemów produkcji
(uproszczona uprawa, rośliny rolnicze
w monokulturze). Takie działanie może
w niedalekim czasie prowadzić do wzrostu
ryzyka uodporniania się chwastów
na herbicydy. Znając główne czynniki
warunkujące powstawanie tego zjawiska,
można im w dużym stopniu przeciwdziałać
lub je ograniczyć (tab. 1).
Duży wpływ na powstawanie odporności
mają właściwości biologiczne poszczególnych
gatunków chwastów. Gatunki o dużym
współczynniku rozmnażania (duża liczba nasion
z jednej rośliny) dające kilka pokoleń w ciągu
roku, o nasionach łatwo rozprzestrzeniających
się na duże odległości, a także obcopylne (jak
miotła zbożowa i wyczyniec polny) wykazują
dużą zmienność genetyczną, dzięki czemu
w populacji występuje wiele biotypów.
U tych gatunków odporność na herbicydy
pojawia się znacznie szybciej w porównaniu
z gatunkami o mniejszym zróżnicowaniu
biologicznym i genetycznym.
Szybkość selekcji biotypów odpornych
na herbicydy uzależniona jest także
od mechanizmu działania herbicydów.
Odporność chwastów najszybciej pojawiła
się po wprowadzeniu do rolnictwa
herbicydów sulfonylomocznikowych,
które działają jako inhibitory syntetazy
acetylomleczanowej (ALS). Środki te
charakteryzują się dużą aktywnością
biologiczną w bardzo małych dawkach
i ze względu na stosunkowo niski koszt
są przez wielu rolników chętnie stosowane.
W produkcji rolniczej o uproszczonym
płodozmianie, opartej głównie na cyklicznym
wysiewie zbóż ozimym, istnieje duże
Tabela 1. Ocena ryzyka rozwoju odporności chwastów na herbicydy
CZYNNIK
POZIOM RYZYKA WYSTĘPOWANIA ODPORNOŚCI
niski
średni
wysoki
Rotacja lub stosowanie mieszanin herbicydów
więcej niż 2 mechanizmy
działania
2 mechanizmy działania 1 mechanizm działania
System uprawy
coroczna orka
orka raz na 2-3 lata
uprawa uproszczona lub
bezorkowa
Zwalczanie chwastów
metody uprawowe (szersza
agrotechnika*)
mechaniczne i chemiczne tylko chemiczne
Stosowanie herbicydów o tym samym mechanizmie działania
przez kilka sezonów
jednokrotnie
więcej niż 1 raz
wielokrotnie
Zmianowanie roślin
pełna rotacja
ograniczona rotacja
brak rotacji — monokultura
Stan zachwaszczenia na polu
mały
średni
duży
Zwalczanie chwastów w ostatnich 3 latach
skuteczne
średnie
słabe
Odporne chwasty w okolicy
brak
sporadyczne
powszechnie
* rozszerzona agrotechnika: uprawki przesiewne, niszczenie resztek pożniwnych, czyszczenie materiału siewnego, rośliny konkurencyjne, międzyplony, termin siewu, dobór
odmian, materiał kwalifikowany i inne.
Odporność
oznacza brak
wrażliwości
niektórych
osobników
danego gatunku
chwastu na taką
dawkę herbicydu,
która stosowana
w normalnych
warunkach
zwalcza
skutecznie całą
jego populację na
plantacji.
11
PRODUKCJA ROŚLINNA
