w jak największym stopniu odporne na różne
stresy, zarówno te środowiskowe, np. niskie
temperatury czy też posuchę, jak też na różne
choroby i szkodniki.
Nasiona odmian rzepaku muszą być
odpowiedniej jakości. Powinny zawierać dużo
tłuszczu i białka, a mało włókna. Również
zawartość kwasu erukowego i glukozynolanów
powinna być jak najmniejsza. W przypadku
ww. związków antyżywieniowych obowiązuje
przy rejestracji nowych odmian wymóg
zawartości w oleju kwasu erukowego poniżej
1,0%, a glukozynolanów poniżej 15 mikromoli
na 1 g nasion.
W zasadzie nie ma odmian, które
spełniałyby wszystkie oczekiwania przemysłu
i producentów rzepaku, ale hodowcy,
tworząc nowe odmiany, ciągle poprawiają ich
poszczególne właściwości i cechy. Reagują też
na pojawiające się problemy, czego przykładem
jest hodowla odmian tolerancyjnych na groźną
i coraz częściej obserwowaną na polach
chorobę, jaką jest kiła kapusty.
W paletach firm dominują głównie odmiany
mieszańcowe. Czy to oznacza, że odmiany
mieszańcowe całkowicie wyparły
populacyjne? Co jest główną przyczyną
tego wyparcia?
Odmiany mieszańcowe odznaczają się przede
wszystkim większym potencjałem plonowania
ze względu na występujący w tego typu
odmianach efekt heterozji. Przejawia się on
głównie bujniejszym wigorem roślin, często
– szybszym rozwojem, a przede wszystkim
większym plonem nasion. Na ogół też
reagują one mniejszym spadkiem plonowania
w przypadku wystąpienia niekorzystnych
zjawisk atmosferycznych w okresie wegetacji.
Większość odmian mieszańcowych lepiej
nadaje się do opóźnionych siewów ze względu
na szybszy rozwój początkowy. Głównie
to sprawia, że hodowcy upatrują w tych
odmianach większe możliwości i efekty swoich
prac. Niektóre zagraniczne firmy całkowicie
zrezygnowały z hodowli odmian populacyjnych
i tworzą wyłącznie odmiany mieszańcowe.
Zapewne też hodowla odmian mieszańcowych
umożliwia ich szczególną, bo biologiczną
ochronę. Materiałem siewnym takich odmian
są nasiona F1, wytwarzane przez krzyżowanie
stałych komponentów tj. odpowiednich linii
zgodnie z formułą mieszańca, znaną jedynie
hodowcy. U odmian mieszańcowych efekt
heterozji występuje tylko w pokoleniu F1
i nie powtarza się w dalszych rozmnożeniach.
Dlatego plantacje produkcyjne należy obsiewać
kwalifikowanym materiałem siewnym. Trzeba
też zauważyć, że w ostatnich latach wyraźnie
zwiększył się udział odmian mieszańcowych
w uprawie. Dobór takich odmian jest liczniejszy
i bardziej zróżnicowany, a nasiona są dostępne
w sprzedaży. W ofercie, oprócz wielu
innych, znajdują się odmiany mieszańcowe
odporne na porażenie kiłą kapusty i odmiany
mieszańcowe półkarłowe. Materiał siewny
odmian mieszańcowych jest niestety
droższy. Należy jednak wiedzieć, że zakup
nasion stanowi zaledwie około 5% kosztów
całkowitych produkcji 1 ha rzepaku. Warto
więc niekiedy zdecydować się na zakupienie
droższych nasion lepszych odmian.
Z moich informacji wynika również
i to, że wielu rolników nadal dobrze
ocenia przydatność odmian populacyjnych
do własnych warunków gospodarowania
i często uprawia je na swoich polach.
Takie odmiany przeważnie są wysiewane
w mniejszych gospodarstwach i na nieco
gorszych stanowiskach. Ich podstawową
zaletą jest stosunkowo łatwy zbiór ze względu
na mniejszą masę roślin, a to z kolei obniża
koszty eksploatacji kombajnu.
REJESTR ODMIAN
Jakie są kryteria wpisania odmiany
do rejestru COBORU? Na jakiej podstawie
COBORU wpisuje nowe odmiany
do rejestru?
Rejestracja odmian roślin uprawnych, w tym
rzepaku, regulowana jest prawnie Ustawą
z dnia 9 listopada 2012 r. o nasiennictwie
(Dz. U. z 2012 r., poz. 1512, z późn. zm.).
Odmianę wpisuje się do Krajowego Rejestru
(KR) na wniosek zgłaszającego albo jego
reprezentanta, jeżeli jest odrębna, wyrównana
i trwała oraz posiada zadowalającą wartość
gospodarczą. Materiał siewny odmian
wpisanych do Krajowego Rejestru, ale także
36
PRODUKCJA ROŚLINNA
NUMER 19
