Od 1 stycznia 2025 roku rolnicy będą musieli spełniać dodatkowe wymogi, aby otrzymać dopłaty bezpośrednie. Nowe regulacje wprowadzają tzw. warunkowość społeczną, która uzależnia płatności od przestrzegania prawa pracy i zasad BHP. Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) przeprowadzi kontrole w gospodarstwach rolnych, a za wykryte nieprawidłowości rolnikom grozi utrata części lub całości dopłat, które zostaną zmniejszone przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).
Czego będą dotyczyć kontrole?
Rolnicy będą musieli zapewnić zgodność z przepisami prawa pracy, w tym:
- Poprawne zatrudnienie pracowników – z poszanowaniem zasad dotyczących umów i wynagrodzeń.
- Bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP) – odpowiednie warunki pracy w gospodarstwie, w tym przestrzeganie standardów bezpieczeństwa.
Kontrole będą prowadzone przez PIP, która wytypuje podmioty na podstawie:
- Historii wcześniejszych kontroli,
- Skarg składanych przez pracowników,
- Priorytetów kontrolnych ustalonych na dany rok.
Jak działa mechanizm kar?
W przypadku wykrycia naruszeń przepisów, inspektorzy PIP sporządzą raport, który trafi do ARiMR. Na jego podstawie rolnik może otrzymać karę administracyjną w postaci obniżenia dopłat. Szczegółowe zasady naliczania kar będą opierały się na tzw. matrycy niezgodności, która pozwoli ocenić:
- Dotkliwość naruszenia,
- Zasięg i trwałość problemu,
- Powtarzalność i umyślność działania.
Jakie kary mogą spotkać rolników?
Kary będą naliczane procentowo od całkowitej kwoty płatności:
- 3% za podstawowe naruszenia,
- 10% w przypadku powtarzających się niezgodności,
- 15% lub więcej za celowe i umyślne łamanie przepisów.
W skrajnych przypadkach może dojść do całkowitego wykluczenia z płatności. Jeśli kara wyniesie mniej niż 100 euro, rolnik uniknie sankcji finansowej, ale otrzyma ostrzeżenie i zobowiązanie do poprawy.
Jakie dopłaty są zagrożone?
Rolnicy mogą stracić dopłaty w ramach:
- Płatności bezpośrednich (np. wsparcie podstawowe, redystrybucyjne, płatności dla młodych rolników, ekoschematy),
- Płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych,
- Płatności ekologicznych i ONW,
- Premii za zalesienia, zadrzewienia czy systemy rolno-leśne.
Skąd wynikają zmiany?
Nowe przepisy wynikają z unijnych regulacji, a ich wdrożenie jest już w toku. Zgodnie z zapowiedziami rządu, odpowiednie zmiany ustawowe zostały uwzględnione w wykazie prac legislacyjnych. Choć pierwotnie obiecywano zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla rolników, nowe zasady wprowadzają kolejne obowiązki i kontrole.
Co zrobić, aby uniknąć kar?
Rolnicy powinni jak najszybciej zapoznać się z przepisami prawa pracy oraz zasadami BHP, a także zadbać o ich przestrzeganie w swoich gospodarstwach. Regularne szkolenia i przygotowanie dokumentacji mogą pomóc uniknąć problemów podczas kontroli.
Nowe regulacje wprowadzają większą odpowiedzialność, ale także motywują do poprawy warunków pracy w rolnictwie. To krok w stronę większej ochrony pracowników, choć dla wielu rolników może to oznaczać dodatkowe wyzwania.
