Kukurydza to roślina, która posiada głęboki i silnie rozwinięty system korzeniowy, dzięki któremu potrafi dosyć dobrze znosić okresowe niedobory wody. Brak wody zaczyna dotkliwie odczuwać na ogół już pod koniec wiosny. Największe potrzeby wodne kukurydza wykazuje w czasie kwitnienia – w lipcu i na początku sierpnia, a to pełnia lata – okres suszy. W Polsce od wielu lat obserwujemy stale pogłębiający się deficyt wody w glebie powodowany przez niedobór opadów oraz niekorzystny ich rozkład w okresie największego zapotrzebowania. Rezultatem takiego przebiegu pogody są spadki plonu.
Deficyt opadów
Niedobór wody w glebie, brak opadów i upały nie pozwalają na pełne zaspokojenie potrzeb wodnych roślin. Efektem tego jest słabsze zawiązywanie się kolb i gorsze ich zaziarnienie, mniejsza masa tysiąca nasion, a także osłabienie żywotności pyłku. Deficyty są szczególnie niebezpieczne na słabszych stanowiskach. W warunkach mniej korzystnych bardzo ważne jest to, aby kukurydza miała dostęp do wilgoci obecnej na większej głębokości. W glebach o złej strukturze lub z wykształconą „podeszwą płużną” korzenie nie sięgają głębszych poziomów i znajdującej się tam wody.
System korzeniowy
Zasadniczo jest w pełni rozwinięty już na początku okresu kwitnienia. Korzenie nie przestają rosnąć, ale proces staje się znacznie wolniejszy. Włoski korzeniowe rozprzestrzeniają się tam, gdzie jest tlen i woda. Proporcja powietrza do wody jest równie istotna dla optymalnego rozwoju systemu korzeniowego. Wyniki doświadczeń pokazują, że spośród upraw polowych kukurydza ma największe zapotrzebowanie na dostępność tlenu.
Z uwagi na to, że zapotrzebowanie na wodę jest najwyższe w okresie kwitnienia i wykształcania ziaren ważne, by do tego czasu roślina rozwinęła system korzeniowy. Miała możliwość pobierania wody z większej głębokości.
Wyzwania hodowców
To, jak dobrze dana roślina potrafi rozwinąć system korzeniowy zależy również od odmiany. Niektóre potrafią znacznie lepiej kontynuować rozrost korzeni podczas fazy tworzenia ziaren.
Zdolność hybryd kukurydzy do znoszenia i radzenia sobie z występującymi w naszym kraju letnimi okresami suszy to największe wyzwanie dla hodowców oraz specjalistów pracujących nad uszlachetnianiem odmian. Brakowi wody często towarzyszy wysoka temperatura. Takie ekstremalne warunki bezpośrednio wpływają na obniżenie kondycji roślin w każdej fazie rozwoju.
Program uprawy roślin tolerujących suszę jest jednym z najważniejszych globalnych programów rozwojowych firm hodowlanych. Specjaliści zajmujący się rozwojem nowych technologii wspólnie z hodowcami starają się zrozumieć zależności między systemem korzeniowym, ilością dostarczanej wody i składników odżywczych a wysokością i jakością plonu. Ukorzenienie jest ważnym kryterium doboru roślin do uprawy. Doświadczenia z kraju i zagranicy wskazują na korzyści płynące z silnie rozwiniętych i głębokich systemów korzeniowych hybryd, co jest dużym atutem roślin narażonych na suszę. Znaczące sukcesy w tej dziedzinie osiągnęła marka Dekalb.
Odmiany
Program hodowli roślin w warunkach niedoboru wody jest jednym z najważniejszych Międzynarodowych Programów Hodowlanych firmy. Specjalistom udało się stworzyć odmiany o bardzo silnym i głębokim systemie korzeniowym, który zapewnia roślinie dostęp do odpowiedniej ilości wody w okresie wykształcania się ziarna, nawet w warunkach okresowego deficytu wody w glebie. Przykładem tego typu odmiany jest bardzo udany mieszaniec na ziarno DKC3595 (FAO 240-250). Charakteryzuje się on bardzo wysokim i przede wszystkich stabilnym poziomem plonowania w każdych warunkach uprawowych. Bardzo dobrze toleruje uprawę na słabszych stanowiskach glebowych, które są najbardziej narażone na negatywne skutki stresu suszy.
W hodowli odmian kukurydzy stopień rozbudowania systemu korzeniowego jest bardzo ważnym kryterium selekcji. Doświadczenia i praktyka rolnicza pokazują jednoznaczne korzyści wynikające z wykształcenia silnego i głębokiego systemu korzeniowego, dzięki któremu rośliny o wiele lepiej radzą sobie w warunkach niedoborów wody.
We wczesnych etapach wzrostu wyselekcjonowane odmiany rozwijają swoje korzenie bardzo szybko (około 6 cm/dzień), tworząc solidną podstawę dla wysokich plonów. Wiosną w pewnych okresach rozwój części nadziemnej roślin wydaje się wolniejszy, jednak na tym etapie dla młodej kukurydzy najważniejsze jest wykształcenie masy korzeniowej, co pozytywnie wpłynie na ostateczne plony.
Anna Rogowska
