O rynku nielegalnych środków ochrony roślin rozmawiamy z Dariuszem Wiraszką z PIORiN

O rynku nielegalnych środków ochrony roślin oraz wprowadzaniu ich do obrotu rozmawiamy z zastępcą Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa – Dariuszem Wiraszką.

Marta Nowak-Woźnica: Jak wyglądają kontrole i co podlega kontroli w ramach nadzoru nad wprowadzaniem do obrotu środków ochrony roślin?

Dariusz Wiraszka: Od wielu lat, zgodnie z wytycznymi do planu pracy dla Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Roślin i Nasiennictwa, kontrola obrotu ma na celu wykrywanie nieprawidłowości w tym obszarze ze szczególnym uwzględnieniem przeciwdziałania wprowadzania do obrotu podrobionych środków ochrony roślin. Kontrolą obejmuje się podmioty prowadzące działalność w zakresie wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, ale inspekcji podlegają też miejsca, w których może być prowadzony nielegalny obrót takimi środkami, tj. targowiska czy giełdy. Ponadto w przypadku podejrzenia prowadzenia obrotu lub stosowania podrobionych środków ochrony roślin pobiera się próbki do interwencyjnych badań jakości i prowadzi się współpracę z organami ścigania. Analizie poddawane są oferty sprzedaży oraz reklamy środków ochrony roślin umieszczane np. w Internecie oraz prasie fachowej, a użytkowników środków ochrony roślin informuje się o zagrożeniach związanych ze stosowaniem nieoryginalnych środków ochrony roślin oraz o sposobach przeciwdziałania temu procederowi.

Dystrybucja środków ochrony roślin w Polsce podlega ścisłej kontroli. Wprowadzanie do obrotu i konfekcjonowanie środków ochrony roślin jest działalnością regulowaną w rozumieniu Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej i wymaga wpisu do rejestru. W ramach nadzoru sprawowanego nad wprowadzaniem do obrotu środków ochrony roślin corocznie przeprowadza się od 6 200 do 8 200 kontroli, co stanowi średnio ok. 15-25% wszystkich kontroli przeprowadzanych przez PIORIN w zakresie nadzoru nad obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin.

Kontroli w ramach nadzoru nad wprowadzaniem do obrotu środków ochrony roślin podlega w szczególności: dopuszczenie do obrotu sprzedawanych środków ochrony roślin, zgodność z warunkami określonymi w zezwoleniu na wprowadzanie do obrotu lub pozwoleniu na handel równoległy, termin ważności środka, opakowania, w których produkt jest sprzedawany, data produkcji i numer partii, etykieta, a także dokumentacja towarzysząca środkom ochrony roślin znajdującym się w handlu.

W ramach nadzoru sprawowanego nad wprowadzaniem środków ochrony roślin do obrotu, Inspekcja kontroluje także przemieszczanie i składowanie na terenie kraju preparatów, które nie zostały zarejestrowane w Polsce, a które są przeznaczone do obrotu i stosowania w innych krajach członkowskich i państwach trzecich.

Marta Nowak-Woźnica: Jakie rejestrują Państwo formy nadużyć polegających na handlu podrabianymi środkami ochrony roślin?
Dariusz Wiraszka: W latach 2010-2012 do najczęstszych naruszeń dochodziło w zakresie treści etykiety oraz terminu ważności środków, w roku 2013 było to oferowanie środka niedopuszczonego do obrotu, a w 2014 r. do najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości należały opakowania jednostkowe środków ochrony roślin niespełniające wymagań określonych w zezwoleniu na wprowadzanie do obrotu lub pozwoleniu na handel równoległy, oferowanie środków niedopuszczonych do obrotu oraz brak szkolenia w zakresie doradztwa.
Podkreślenia wymaga jednak fakt, że najpoważniejszy problem w obrocie środkami ochrony roślin w ocenie Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa stanowią naruszenia pozwoleń MRiRW na handel równoległy. Do najczęściej identyfikowanych problemów w powyższym zakresie należy zaliczyć:

• Wprowadzanie do obrotu innych środków ochrony roślin niż określone w pozwoleniu na handel równoległy. Nie spełniają one wymaganego kryterium identyczności ze środkiem referencyjnym, a stwierdzane różnice w profilu zanieczyszczeń wyraźnie wskazują, że pochodzą z innego źródła niż środek referencyjny;
• Wprowadzanie do obrotu środki pochodzących z innego państwa niż ustalone w pozwoleniu na handel równoległy.

Istnieje również podejrzenie, że do obrotu na teren RP wprowadzane są środki ochrony roślin z innych krajów Unii Europejskiej bez pozwolenia na handel równoległy, a na ich opakowaniach są umieszczane etykiety właściwe dla ich odpowiedników dopuszczonych do obrotu w Polsce.

Marta Nowak-Woźnica: Jakie są kary za tego typu oszustwa? Skoro sprzedaż nielegalnych środków ochrony roślin wzrasta, to przypuszczam, że nie są one zbyt odstraszające…?

Dariusz Wiraszka: W takich wypadkach podejmowane są czynności w oparciu o art. 33 i 75 Ustawy o środkach ochrony roślin. W razie stwierdzenia, że w obrocie znajduje się produkt, który imituje środek ochrony roślin lub podrobiony środek ochrony roślin, lub taki, którego skład lub właściwości fizyczne lub chemiczne określone w dokumentacji zostały zmienione, wojewódzki inspektor nakazuje niezwłoczne wycofanie z obrotu tego środka lub produktu. Ponadto w przypadku stwierdzenia, że dany podmiot sprzedaje środek ochrony roślin bez wymaganego zezwolenia lub pozwolenia MRiRW, wojewódzki inspektor w drodze decyzji nakazuje wniesienie opłaty sankcyjnej wysokości stanowiącej 200% kwoty wartości sprzedanych środków ochrony roślin.

Marta Nowak-Woźnica: Czy dysponują Państwo danymi nt. skali tego procederu?
Dariusz Wiraszka: W latach 2010-2015 PIORiN wydała 301 decyzji wycofujących z obrotu łącznie 146  tys. kg środków ochrony roślin niespełniających wymagań określonych w ustawie o środkach ochronie roślin, w tym prawie 5 tys. kg środków ochrony roślin podrobionych).
Wprowadzanie do obrotu środków ochrony roślin podrobionych lub takich, które poprzez nieuczciwe praktyki nie są zgodne z obowiązującymi przepisami z zakresu zasad rejestracji środków ochrony roślin, niesie za sobą nieprzewidywalne zagrożenia szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi, zwierząt lub środowisko. W ocenie PIORiN powyższe działania stanowią nie tylko naruszenie przepisów wynikających z ustawy o środkach ochrony roślin, ale są to też przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu. Mając na uwadze powyższe, Inspekcja o każdym przypadku stwierdzenia wprowadzenia do obrotu podrobionych środków ochrony roślin informuje organy ścigania.

Marta Nowak-Woźnica: Jak walczyć z tym procederem?
Dariusz Wiraszka: Przedstawiając działania, jakie podejmowane są w celu zabezpieczenia polskiego rynku przed napływem nielegalnych środków ochrony roślin, należy podkreślić znaczącą rolę Służby Celnej, w której kompetencji jest kontrola importu środków ochrony roślin, i podejmowane przez nią czynności w celu uszczelnienia granic.  Aby zapewnić efektywne i skuteczne współdziałanie w zakresie nadzoru nad przemieszczaniem i wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin pochodzących z krajów trzecich, w bieżącym roku Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa zawarł porozumienie z Szefem Służby Celnej. Porozumienie to określa ramy współpracy, w szczególności w zakresie działań podejmowanych w przypadku nielegalnego przywozu środków ochrony roślin.
Ponadto istotnym działaniem Inspekcji na rzecz ograniczenia wprowadzenia do obrotu nielegalnych środków ochrony roślin jest nawiązanie ścisłej międzynarodowej współpracy z właściwymi organami, szczególnie z takich krajów jak Niemcy, Holandia, Belgia, Wielka Brytania, Irlandia i Łotwa. Przedstawiciele PIORiN uczestniczą także w międzynarodowej grupie roboczej ds. zwalczania nielegalnego przemieszczania pestycydów ONIP (Network of National Competent Authorities fighting the illegal international trade of pesticides), która powstała przy OECD (Organization for Economic Co-operation and Development) w 2013 r.
Obserwowane przez PIORiN nadużycia na rynku środków ochrony roślin przybierają różne formy: od wprowadzania przez granice zewnętrze Unii Europejskiej podrobionych środków ochrony roślin z państw trzecich poprzez przemyt graniczny w bagażu podręcznym aż do nadużyć pozwoleń Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na handel równoległy. Produkty te dystrybuowane są następnie za pośrednictwem Internetu lub sieci punktów obrotu lub dostarczane bezpośrednio do gospodarstw rolnych.

Czytaj także:
Lubelskie: zniszczono 1,5 tony podrobionych środków ochrony roślin

Marta Nowak-Woźnica: Na co powinniśmy zwrócić uwagę przy zakupie środków ochrony roślin, chcąc mieć pewność, że kupujemy oryginalny produkt? Co wskazuje, że pestycyd może być sfałszowany?

Dariusz Wiraszka: PIORiN podejmuje działania w celu informowania społeczeństwa, w tym w szczególności użytkowników o zagrożeniach związanych ze stosowaniem nieoryginalnych środków ochrony roślin oraz o sposobach przeciwdziałania temu procederowi.

Na stronie internetowej PIORiN zamieszczane są komunikaty Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa ostrzegające o ryzyku, jakie niesie ze sobą zakup środków ochrony roślin z nielegalnych źródeł, a także informacja, jak odróżnić produkt nielegalny od oryginalnego ze wskazaniem cech mogących świadczyć o tym, że produkt jest fałszywy, takich jak:

• atrakcyjna cena;
• słaba jakość opakowania i etykiety lub opakowanie zastępcze;
• niepełna nazwa preparatu;
• etykieta w języku obcym lub nietrwale przytwierdzona do opakowania;
• brak na opakowaniu informacji tj. daty produkcji, numeru partii, numeru zezwolenia na wprowadzanie do obrotu lub pozwolenia na handel równoległy, nazwy posiadacza zezwolenia lub pozwolenia;
• brak charakterystycznych zabezpieczeń stosowanych przez producentów środków ochrony roślin.

Jednocześnie za pośrednictwem strony internetowej PIORiN apeluje o zgłaszanie do Inspekcji wszystkich przypadków obniżonej jakości środków ochrony roślin, stwarzających podejrzenie, że produkty te mogą być podrobione.

PIORiN w pełni wykorzystuje narzędzia, w jakie uzbroiły ją przepisy z zakresu ochrony roślin, tj. Ustawa o ochronie roślin oraz Ustawa o środkach ochrony roślin.

Skuteczne przeciwdziałanie zjawisku wprowadzania do obrotu nieoryginalnych środków ochrony roślin z całą pewnością zależy od współdziałania różnych organów w zakresie swoich kompetencji, w tym w szczególności od współpracy z organami ścigania. Należy bowiem mieć na uwadze, że jak wynika z doniesień EUROPOL-u (European Police Office), handlem nielegalnymi i podrobionymi pestycydami zajmują się wysoce wyspecjalizowane grupy przestępcze o złożonej strukturze. PIORiN stoi na stanowisku, że aby działania w obszarze zwalczania nielegalnych środków ochrony roślin były skuteczne, niezbędne jest zdecydowane zaangażowanie organów ścigania w tym zakresie. Dlatego też w bieżącym roku wnioskowano, aby sprawy związane z podrabianiem środków ochrony roślin zostały włączone do zadań priorytetowych Policji, co z całą pewnością przyczyniłoby się do zmniejszenia skali tego procederu, stwarzającego ryzyko dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska.

Dziękuję za rozmowę.

fot. dreamstime.com