Obornik jest nawozem pełnym. Oznacza to, że znajdują się w nim wszystkie niezbędne w żywieniu roślin składniki pokarmowe.
Przeciętnie obornik zawiera: około 0,5% azotu, 0,3% fosforu, 0,7-1,0% potasu, 0,5% wapnia, 0,2% magnezu oraz niezbędne mikroelementy takie jak: bor, miedź, cynk, molibden, kobalt itp.
Mając na względzie te wartości można stwierdzić, że z 1 toną obornika wprowadzamy do gleby około 5,0 kg N; 3,0 kg P2O5; 7,0-10,0 kg K2O; 5,0 kg CaO; 2,0 kg MgO i mikroelementy.
Bardzo ważnym składnikiem obornika jest substancja organiczna, z której powstaje próchnica użyźniająca glebę.
Powstała w glebie próchnica podnosi zwięzłość gleb, szczególnie lekkich, zwiększając ich zdolność do zatrzymywania związków chemicznych, zapobiega gwałtownym zmianom odczynu oraz posiada zdolności neutralizowania szkodliwych dla roślin produktów przemiany materii.
Aby racjonalnie wykorzystywać znajdujące się w oborniku składniki nawozowe, należy wiedzieć, w jakim stopniu są one dla roślin dostępne. Chodzi przede wszystkim o uzupełnianie obornika nawozami mineralnymi.
Spośród trzech podstawowych składników (NPK) obornika najbardziej złożona sprawa jest z azotem, ponieważ składnik ten jest prawie w całości wprowadzany do gleby w formie związku organicznego. Dla roślin staje się on dostępny dopiero po rozłożeniu, czyli po okresie mineralizacji. Okres mineralizacji jest ściśle związany z temperaturą gleby i stopnia jej uwilgotnienia. Z tego względu azot wprowadzany z obornikiem jest wykorzystywany przez rośliny znacznie słabiej niż z nawozów mineralnych.
Chcąc prawidłowo uzupełniać składniki pokarmowe dla poszczególnych roślin nawozami mineralnymi, winniśmy sobie przypomnieć przeliczniki, czyli równoważnik nawozowy (ilość zawartych składników w oborniku do ilości porównywalnej pod względem działania w nawozach mineralnych).
Równoważnik nawozowy wyraża ilość danego składnika w nawozach mineralnych odpowiadająca działaniu 100 kg tego samego składnika w oborniku.
Równoważnik nawozowy azotu obornika wynosi 0,3 niezależnie od terminu stosowania. Oznacza to, że 100 kg N (czyli azotu działającego) w oborniku jest równoważne 30 kg N w nawozach mineralnych.
Najczęściej stosowana w praktyce 30- tu tonowa dawka obornika na 1 ha wnosi do gleby 150 kg azotu całkowitego, z czego azot działający wynosi 45 kg (150 x 0,3 = 45). Wyliczona w ten sposób ilość azotu wprowadzona do gleby z obornikiem nie pokrywa zapotrzebowania roślin na ten składnik. Zatem stosując obornik, nie można zrezygnować z nawożenia nawozami mineralnymi.
W planie nawożenia trzeba uwzględnić również fosfor i potas znajdujący się w oborniku. Oba te składniki są dostępne dla roślin podobnie jak w nawozach mineralnych (równoważnik nawozowy wynosi 1), jednak w glebie ulegają one częściowej sorpcji (szczególnie fosfor) i sprawia to, że składniki te nie są w pełni wykorzystane przez rośliny w roku stosowania obornika.
W pierwszym roku po zastosowaniu obornika odejmujemy od planowanej pod daną roślinę dawkę fosforu w nawozach mineralnych 40% fosforu wniesionego do gleby w oborniku (czyli przy dawce 70 kg/ha P2O5 stosujemy tylko 28 kg tego składnika w nawozie mineralnym). Natomiast od planowanej dawki potasu odejmujemy 70% potasu wniesionego w dawce obornika. W drugim roku po oborniku odejmujemy 30% fosforu i 20% potasu, a w trzecim i czwartym już tylko 20 i 10% fosforu.
Obornik należy stosować w pierwszej kolejności pod rośliny okopowe w dawce około 30 t/ha. Większe dawki są już mało efektywne. Nadwyżki obornika lepiej przeznaczyć pod inne rośliny uprawiane w gospodarstwie takie jak kukurydza lub zboża.
Tradycyjnie obornik wywożony jest na pole dwa razy do roku (wiosną i jesienią). Na pole może być stosowany zarówno obornik z bieżącej produkcji – czyli świeży, jak i po dowolnym okresie składowania.
Podczas składowania obornika na płycie gnojowej zachodzą przemiany chemiczne i mikrobiologiczne. Tym procesom towarzyszą straty składników pokarmowych i substancji organicznej. Wielkość tych strat zależy od warunków przechowywania obornika. W źle przechowywanym oborniku straty azotu i substancji organicznej mogą dochodzić nawet do 60%. Przy odpowiedniej dbałości można je zmniejszyć do 10%.
Obornik składowany na płycie gnojowej winien być układany warstwami w wydzielonych na płycie kwaterach. Warto przy tym pamiętać, że warunkiem prawidłowego przebiegu fermentacji jest ograniczenie dostępu powietrza do wnętrza pryzmy. Ważne jest zatem ubicie każdej warstwy bezpośrednio po jej nałożeniu na pryzmę. Kolejne warstwy osiadają także pod wpływem własnego ciężaru.
Wysokość pryzmy obornikowej nie powinna być mniejsza niż 2,5 m i może osiągać nawet do 5 m. Po ułożeniu jednej pryzmy do odpowiedniej wysokości następnie rozpoczyna się zapełnianie następnej kwatery na płycie gnojowej. Po nałożeniu każdej warstwy zalecane jest przykrycie pryzmy obornikowej folią lub papą w celu zaniechania ulatniania się azotu amonowego z pryzmy obornikowej oraz wymywania składników podczas opadów atmosferycznych.
Wyciekające samoczynnie soki obornikowe nie powinny wypływać poza płytę obornikową. W tym celu płyta obornikowa winna być budowana blisko zbiornika na gnojówkę z zabezpieczonymi trzema trwałymi bokami oraz spodem pochylonym w kierunku kanału odpływowego do zbiornika.
Obornik wywożony na pole winien być w dni pochmurne, lecz bezwietrzne, i jak najszybciej przykryty warstwą gleby.
Maria Hałas
Źródło: RADA nr 09/2009, www.lodr-bratoszewice.pl, fot. sxc.hu
