W ostatnich latach znacznie wzrosło zainteresowanie rolników uprawą międzyplonów i wsiewek poplonowych. Zachęciły ich do tego programy rolnośrodowiskowe a w szczególności pakiet „Ochrona gleb i wód”. W ramach tego pakietu rolnicy mogą otrzymać wsparcie finansowe od 330 zł za wsiewki poplonowe do 400 zł za międzyplony ścierniskowe i 420 zł za międzyplony ozime.
Poza tym dzięki międzyplonom mogą zapewnić okrywę roślinną glebom narażonym na erozję wietrzną i wodną przez cały rok. Przez odpowiedni dobór roślin do uprawy w poplonie ścierniskowym lub ozimym można nie tylko przeciwdziałać degradacji gleb, ale także wzbogacić warstwę uprawną w azot i poprawić strukturę gleby. Dobry poplon pozostawi po sobie dużą ilość materii organicznej, z której powstanie próchnica – najważniejszy składnik gleb decydujący o urodzajności.
Dzięki poplonom magazynowane są również pierwiastki pobrane i zgromadzone przez rośliny w okresie lata i jesieni, które dzięki temu nie zostaną wypłukane do wód gruntowych i nie skażą zbiorników wodnych.
Warunki uprawy
Aby jednak poplony spełniły te oczekiwania rolnicy muszą dobrać odpowiednie rośliny do warunków glebowo-klimatycznych i terminowo zasiać je w dobrze przygotowaną rolę.
W planowanym wysiewie poplonów muszą uwzględnić takie czynniki jak:
– termin zejścia przedplonu z pola,
– wymagania glebowe i wodne roślin poplonowych i długość ich wegetacji,
– uwilgotnienie gleby w okresie żniw,
– sprzęt uprawowy oraz koszt materiału siewnego.
Poplony z reguły wysiewamy na tych polach, które przeznaczamy pod uprawę roślin jarych (zboża jare, kukurydza, buraki cukrowe czy ziemniaki). Mogą być one zaorane przed zimą lub pozostawione na zimę na polu jako mulcz ( w przypadku uczestniczenia w programie rolnośrodowiskowym jest to wręcz konieczne).Trzeba wiedzieć jednak, że wiosenne orki niosą ze sobą ryzyko przesuszenia gleby, szczególnie wtedy, gdy będziemy mieć suchą wiosnę.
Rośliny poplonowe siejemy zwykle po zbożach: pszenicy ozimej, pszenżycie ozimym, życie, jęczmieniu jarym, jęczmieniu ozimym, choć ci co uprawiają rzepak nie przeznaczą jęczmienia ozimego na poplon z uwagi na dobre stanowisko pod rzepak.
Warunki glebowe
Na poplony można przeznaczyć kilkanaście roślin, z których praktyczne znaczenie ma tylko kilka. I tak, w zależności od wymagań glebowych, zaleca się:
– na gleby słabsze: łubin żółty, seradelę facelię i żyto;
– na gleby średnie: groch siewny pastewny (peluszkę) słonecznik, łubin wąskolistny, gorczycę białą, rzodkiew oleistą, wykę ozimą;
– na gleby żyzne: bobik i wykę jadalną, rzepak i rzepik ozimy.
Gorczyca biała i facelia to najbardziej niezawodne rośliny poplonowe uprawiane na wszystkich rodzajach gleb. Natomiast bobik i groch siewny wymagają zwięzłych gleb, zasobnych w wilgoć konieczną do dobrych wschodów. W suche lata mogą okazać się zawodne jako poplon i marnie powschodzić. Na suszę wytrzymałe są za to facelia, seradela i słonecznik. Dobrą rośliną poplonową do uprawy na mulcz jest facelia. Po przemarznięciu łatwo się kruszy i nie ma z nią większych problemów na wiosnę, zwłaszcza gdy zastosujemy technologię siewu bezpośredniego w mulcz buraków czy kukurydzy.
Siejąc poplony poprawiamy również warunki fitosanitarne gleby (gorczyca). Jednak rolnicy bardzo często popełniają błąd i w zmianowaniach typowo zbożowych uprawiają żyto ozime kierując się – niestety niesłusznie – tylko względami finansowymi (dopłaty rolnośrodowiskowe) zapominając o niebezpieczeństwie gromadzenia w glebie zarodników chorób podsuszkowych. Z kolei w przypadku, gdy w gospodarstwie siejemy rzepak ozimy, w plonie głównym powinniśmy zaniechać jego stosowania jako rośliny poplonowej. Przede wszystkim dlatego, gdyż wiąże się to z rozszerzeniem chorób grzybowych jak sucha zgnilizna kapustnych czy kiła kapuściana oraz zwiększonego występowania szkodników takich jak pchełka rzepakowa, śmietka rzepakowa czy ślimaków.
Staranna uprawa…
… jest bardzo ważnym czynnikiem udanych poplonów. Niechlujnie wykonane zabiegi agrotechniczne spowodują obniżenie zielonej masy. Sposób uprawy przedsiewnej pod siew poplonów ścierniskowych zależy od posiadanych maszyn i roślin wysiewanych na wiosnę. Na przykład rolnicy posiadający agregat uprawowo-siewny mogą sprawę uprawy i siewu poplonu załatwić w jeden dzień. Pamiętać należy, że rola powinna być starannie doprawiona – dla gorczycy, facelii tak jak pod rzepak, a pod siew strączkowych głębiej – aby nasiona umieścić na właściwej głębokości (tj. na 6-8 cm).
Dobór i termin siewu zależy od rejonu kraju. W środkowej części Polski siew poplonów ścierniskowych przypada dla roślin wczesnego siewu (łubin żółty, łubin wąskolistny, bobik, groch siewny pastewny, wyka jara, seradela) do końca lipca natomiast dla roślin późnego siewu (facelia, gorczyca, biała, rzodkiew oleista) do połowy sierpnia.
Rolnicy uczestniczący w programie rolnośrodowiskowym mają określony ostateczny termin siewu do 30 września, jednakże nie spodziewajmy się dobrych efektów. Aby poplony wykształciły dużo zielonej masy, jak również zapewnione było dobre zwarcie łanu, należy zwiększyć gęstość wysiewu średnio o 20% więcej niż gdybyśmy siali te same rośliny w plonie głównym. Zalecana norma wysiewu poplonu w siewie czystym wynosi:
– łubiny – 140-160 kg/ha
– bobik – 200-250 kg/ha
– seradela – 50-60 kg/ha
– słonecznik – 25-30 kg/ha
– groch siewny pastewny – 140-160 kg/ha
– gorczyca biała – 15-20 kg/ha
– facelia – 10-15 kg/ha
– rzodkiew oleista – 25-30 kg/ha
– żyto – 180-200 kg/ha
Rośliny poplonowe można siać również w mieszankach. Np. gorczyca biała 10kg/ha + facelia 5 kg/ha, seradela 30kg/ha +facelia 5 kg/ha, groch siewny 130-150kg/ha + słonecznik 12-15kg/ha.
Źródło: Joanna Staniszewska, Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.modr.mazowsze.pl, fot. sxc.hu
