Susza i inne negatywne warunki meteorologiczne coraz bardziej doskwierają rolnikom i hodowcom bydła. Jak sobie radzić z niekorzystną aurą klimatyczną? Co zrobić, żeby, mimo niesprzyjających warunków zewnętrznych, wyprodukować wystarczającą do żywienia zwierząt ilość paszy objętościowej o odpowiedniej jakości – zaprezentowali twórcy programu Krowie na Zdrowie™ dedykowanego dla hodowców bydła mlecznego, firmy Barenbrug, CLAAS, Corteva Agriscience i De Heus.
Poplony – sposób na efektywną produkcją
Według Piotra Kowalskiego z firmy Barenbrug Polska, jednym ze sposobów na efektywną produkcję pasz objętościowych z użytków zielonych w dobie suszy jest wykorzystanie użytków krótkotrwałych, czyli mieszanek poplonowych. Uprawy poplonowe nie tylko pozwalają uzyskać dodatkowy plon z pola chwilowo wyłączonego z produkcji, ale też eliminują problem suszy. W uprawie mieszanek poplonowych wykorzystujemy jesień, zimę i wczesną wiosnę, czyli czas, gdy nie brakuje jeszcze opadów. Ziemia ma wówczas odpowiednią wilgotność, a tym samym plon uzyskany z upraw poplonowych jest odpowiedniej jakości.
Wyniki analiz przeprowadzonych w gospodarstwie rolnym Hendripol położonym w województwie kujawsko-pomorskim, gdzie po zbożach zastosowano mieszankę B&G 13 Milk Poplon, potwierdzają tę hipotezę. Badania wykazały wysoką zawartość białka (19,1 proc.) w plonie i bardzo dobrą strawność na poziomie 78,9 procent.
W przypadku użytków wieloletnich sposobem na suszę jest uprawa lucerny np. odmiany otoczkowanej Yellow Jacket. Tam gdzie jest problem suszy, lucerna jest jedną z niewielu roślin, które są w stanie sobie poradzić z niedoborem wody. Mimo braku opadów, lucerna dostarcza sporo surowca do zakiszenia, a surowiec ten jest bardzo bogaty w białko. Jej dodatkowym atutem jest wzbogacanie gleby w azot. Dlatego lucerna zyskuje coraz większe grono zwolenników.
Warto też siać mieszanki traw charakteryzujących się głębokim systemem korzeniowym. Dzięki temu rośliny są silniejsze, stabilniejsze, lepiej radzą sobie z suszą, a także są w stanie wykorzystywać wodę z głębszych warstw ziemi. Ponadto, Barenbrug poleca jesienne siewy traw, a także rekomenduje uprawę późnych odmian kupkówki. Dzięki tym rozwiązaniom, można wyprodukować wysokiej jakości pasze objętościowe, nawet na słabszych glebach, nawet w czasie suszy. Kolejnym innowacyjnym sposobem na suszę jest też siew traw w uprawie bezorkowej.
Jak zbierać więcej paszy?
W czasie suszy rolnicy zmagają się z problemem mniejszej ilości plonu. Kluczowa jest więc dbałość o zminimalizowanie strat w czasie zbiorów. Paweł Baurycza z firmy CLAAS Polska przedstawił technologie zbioru roślin przeznaczonych na paszę, które zminimalizują te straty.
Aby ograniczyć do minimum wpływ suszy na jakość i ilość zbieranej paszy należy przenalizować wyposażenie maszyn wykorzystywanych do zbioru paszy. W przypadku sieczkarni samojezdnej należy zwrócić uwagę na wybór odpowiedniej przystawki gwarantującej zbiór maksymalnej ilości paszy przy jednoczesnej graniczeniu uszkodzeń darni. Szeroka gama różnych przystawek daje też możliwość ograniczenia do minimum zanieczyszczeń w paszy podnosząc jej jakość. Na stałą wysoką jakość paszy ma wpływ długości cięcia, która jest definiowana na podstawie ilości suchej masy w zbieranej paszy. Sieczkarnie samojezdne wyposażone w czujnik NIR precyzyjnie monitorują: ilość suchej masy jej skład oraz wilgotność w czasie rzeczywistym. Zbierane powyższe parametry plonu decydują o automatycznej błyskawicznej zmianie długości cięcia paszy podczas pracy. Zebrane informacje z NIR określają dodatkowo poziom dozowania środka do zakiszania w celu uzyskania wysokiej jakości kiszonki. Jakość zbieranej kiszonki może zostać znacznie podniesiona dzięki zastosowaniu odpowiedniego zgniatacza ziarna. Przy wyborze zgniatacza ziarna należy się kierować się zasadą im większa długość cięcia tym mniejsza liczba zębów oraz im mniejsze ziarno, tym większa liczba zębów. Kluczowe znaczenie ma również ustawienie szczeliny oraz różnica prędkości obrotowych bębnów zgniatacza ziarna. Dodatkowo wybierając odpowiednią płytą do wyrzutki w sieczkarni zbierana kiszonka może zostać odpowiednio kondycjonowana w celu jeszcze lepszego przygotowania do zakiszenia.
Znaczne straty paszy powstają na etapie wyrzutu masy z sieczkarni na przyczepę, dlatego w nowoczesne sieczkarnie są wyposażone w system automatycznie sterujący wyrzutem paszy do przyczepy, której obrys jest nieprzerwanie monitorowany podczas pracy. Podczas zbioru zwracana się szczególną uwagę na ograniczenie do minimum uszkodzeń podłoża, dlatego nowoczesny napęd gąsienicowy jest idealnym rozwiązaniem, ponieważ generuje zdecydowanie mniejsze ugniatanie gleby, dodatkowo podczas skrętów przedni część gąsienic CLAAS TERRA TRAC podnosi się aby uchronić podłoże przed frezowaniem.
Maszyny CLAAS ograniczają straty paszy do minimum
W przypadku maszyn CLAAS szereg rozwiązań w kosiarkach, przetrząsarkach oraz zgrabiarkach ma na celu ograniczyć straty paszy oraz zanieczyszczenia do min. Hydraulicznie przesuwane cięgła tylnego lub przedniego TUZ umożliwiają całkowite wyeliminowanie niepożądanego przygniecenia łanu kołami ciągnika podczas skrętów. Dodatkowo unikalna konstrukcja belki tnącej MAX CUT w kosiarkach CLAAS, który wytłaczana jest z jednego kawałka stali, posiada specjalnie wyprofilowane tunele, które prowadzą zanieczyszczenia poza obszar przepływu paszy. W przetrząsaczach CLAAS koncepcja rozrzutu MAX SPREAD dba by materiał był czysto podbierany przez zęby przetrząsacza i równo przerzucony. Podczas przetrząsania bardzo ważne jest dokładne ustawienie wysokości roboczej – odległość zębów około 20 mm od podłoża. Czyste podbieranie paszy z gleby zależy od prawidłowego ustawienia kąta rozrzutu. 18° wpływa na większą odległość wyrzutu. Jest to ustawienie fabryczne, które sprzyja w trakcie przetrząsania mokrej, długiej i ciężkiej paszy. Kąt rozrzutu 14,5° to z kolei wpływ na szerokość podbierania materiału, co powinniśmy zastosować przy suchej, krótkiej i lekkiej paszy. Inny aspekt, który również wpływa na odległość rozrzutu materiału to nachylenie zębów. Wszystkie zęby na maszynie muszą być ustawiane z takim samym nachyleniem. Inaczej, przy włączonym napędzie mogą one wzajemnie o siebie uderzać. Poszczególne kąty odpowiadają za: dużą odległość rozrzutu (+7°), ustawienia fabryczne (0°) oraz niewielką odległość rozrzutu (-7°). Rozwiązania technologiczne w przetrząsaczach skupiają się na uzyskaniu czystej paszy przy ochronie darni przed uszkodzeniem, identyczny cel mają rozwiązania technologiczne w zgrabiarkach. Pokos powinien być możliwie szeroko ułożony, jego maksymalną szerokość określa podbieracz maszyny, którą będziemy zbierali paszę np. prasa, przyczepa samozbierająca lub sieczkarnia samojezdna. Nie powinniśmy dopuścić, aby zgrabiany materiał był zwinięty i tworzył tzw. warkocze. Tego typu poskręcany pokos w dużej mierze powoduje nierówne pobieranie materiału, przez co np. prasa nie jest równo obciążana i dochodzi do zatorów. Idealny kształt oraz czysty zbiór pokosu zależny jest od wielu czynników. Pierwszym z nich jest kwestia ustawienia karuzeli zgrabiarki. – Lekko ukośna pozycja wirników, poprzecznie do kierunku jazdy, służy do formowania dokładnego zbioru materiału i czystych pokosów. Ustawienie to realizowane jest przez regulację kół kopiujących podwozia karuzeli zgrabiarki. Za pomocą różnych otworów na podwoziu jesteśmy w stanie ustawić koła kopiujące w kilku wysokościach.
Czysty zbiór pasz
Na czysty zbiór paszy ma wpływ także sposób kopiowania terenu. Zgrabiarki wyposażone są w szerokie podwozia, które prowadzą karuzele równolegle do podłoża. Szczególnym elementem ich konstrukcji jest samo zawieszenie karuzeli, tzw. zawieszenie Cardana, które zapewnia zakres kopiowania terenu 3D. Operator musi pamiętać o włączeniu wolnego spływu w trakcie zgrabiania na zaworze odpowiedzialnym za podnoszenie lub opuszczenie karuzeli zgrabiarki.
W prasach zwijających CLAAS z zastosowano wiele rozwiązań wpływających na ograniczenie skutków suszy. Poprzez zastosowanie krzywkowego napędu podbieracza możliwe jest ograniczenie jego prędkości obrotowej w porównaniu do podbieraczy bezkrzywkowych. Wolniej obracający się podbieracz spisuję się bardzo dobrze w warunkach susz, gdzie na pokosie nie ma dużo materiału, a sama struktura jest bardzo krótka. Kolejnym ważnym elementem w sterowanych podbieraczach jest jego średnica, która również jest mniejsza w porównaniu ze standardowa koncepcja. Mniejsza średnica podbieracza pozwala na jego lepsze prowadzenie po podłożu oraz na skrócenie odległości między podbieraczem a rotorem, co pozytywnie wpływa na przepływ materiału. Duże, wahliwe koła kopiujące podbieracza prasy zapewniają jednolite prowadzenie i utrzymywanie podbieracza w pokosie. Pozwala to na optymalne dopasowanie do podłoża nawet przy wysokich prędkościach i jeździe na zakrętach oraz ochronę darni. Podbieracz może zostać wyposażony w pojedynczy lub podwójny dociskacz rolkowy, który pozytywnie wpływa na zbiór dużych, nierównych pokosów. Idealnie ściska zbierany materiał przyspieszając jego przepływ i ogranicza jego straty. Szerokość podbieracza może wynosić od 1,80 do nawet 2,35 m co zapewnia zbiór szerokiego pokosu bez strat.
Doskonała jakość pasz
Bogata w energię, smakowita kiszonka powstaje w wyniku optymalnej fermentacji mlekowej, która jest warunkiem wysokiej wydajności mlecznej w oborze. Do tego potrzebne są trzy rzeczy: pasza pocięta na krótkie fragmenty, wysokie ciśnienie prasowania oraz brak dostępu tlenu. Wybrane modele pras CLAAS mogą być wyposażone w 14, 15 lub 25-cio nożowy rotor tnący. Z fotela operatora można wygodnie wybrać liczbę noży. Zęby noży wykonane z podwójnie hartowanej stali pracują wydajnie i charakteryzują się długą żywotnością. 4-gwiazdowe rotory tnące z podwójnymi ramionami płynnie prowadzą paszę przez zespół tnący gwarantując najwyższą jakość cięcia. System skrobaków rotora utrzymuje przestrzeń pomiędzy podwójnymi zębami i wewnątrz nich w czystości wpływając na czystość paszy. Każdy nóż posiada również sprężynę zabezpieczającą, która stanowi indywidualne zabezpieczenie. Zwiększa to trwałość i zapewnia optymalną jakość cięcia.
Stałokomorowe prasy CLAAS wyposażone są w stalowe walce komory, która w wybranych prasach może zostać wyposażona w systemem MAXIMUM PRESSURE SYSTEM (MPS) – uchylny segment trzech walców w tylnej pokrywie pras. Nacisk tych walców na balot jest regulowany mechanicznie (naciąg sprężyn) lub hydraulicznie, co dodatkowo zwiększa poziom zagęszczenia balotu i pozytywnie wpływa na zakiszenie beli. W momencie rozpoczęcia formowania balotu trzy walce MPS wchodzą do wnętrza komory prasującej. Coraz większy balot unosi je aż do położenie końcowego. Balot obraca się od samego początku i jest zagęszczany już od średnicy około 90 cm. W ten sposób można uzyskiwać idealnie sprasowane, wysoko zagęszczone baloty gwarantując wysoką jakość paszy. Stałokomorowe prasy CLAAS mogą opcjonalnie owijać baloty folią zamiast siatką. Folia jest naprężona i ściśle przylega do balotu, co zapewnia niższe zużycie materiału, lepsze uszczelnienie balotów oraz optymalną konserwację zebranego materiału. Efekt: doskonała jakość paszy. Folia lepiej konserwuje kiszonkę i chroni ją przed zanieczyszczeniami jednocześnie wszystkie kanty są owijane folią. Nowa metoda owijania folią zapewnia nie tylko bardziej równomierny kształt balotów, lecz także ostrzejsze krawędzie. Zwiększa to stabilność balotów na dłuższy czas bez strat paszy, dzięki czemu dają się lepiej układać w stosy przez długie miesiące. Kolejna zaleta: potrzeba tylko jednego rodzaju materiału opakowaniowego, a zużycie materiału w owijarce zmniejsza się. Nie tylko redukuje to koszty, lecz również ułatwia wykonywanie czynności związanych z utylizacją.
Przyczepy samozbierające wyposażone są podobnie jak prasy w krzywkowy podbieracz, który czysto i efektywnie zbiera materiał z pokosów nawet w najtrudniejszych warunkach, czyli okres suszy i krótka struktura paszy. Dodatkowo podbieracz w przyczepach CARGOS napędzany jest hydraulicznie, co ogranicza jego zużycie i wydłuża żywotność. Podbieracz może być również wyposażony w hydrauliczne odciążenie, które chroni darń przed uszkodzenie i łagodnie prowadzi zespół podbierania po terenie. Dużych rozmiarów, 9-cio ramienny rotor z podwójnymi nożami CLAAS (40 sztuk) efektywnie tnie zbierany materiał. Dobrze pocięty materiał jest gwarantem dobrego zagęszczenia na przyczepie i później na pryzmie, dzięki czemu uzyskujemy paszę wysokiej jakości. Przyczepy CARGOS mogą zostać wyposażone w podwozie tridem z elektro-hydraulicznym wymuszonym kierowanie umożliwiającym pracę w psim chodzie, co chroni darń. Dodatkowym atutem przyczep CLAAS jest możliwość demontażu zespół podbierania i cięcia. Odciąża to przyczepę o 2,5 tony i zmniejsza nacisk na podłoże. Kolejna oszczędność w masie, około 500 kg możemy uzyskać dzięki możliwości demontażu walców dozujących.
Opinie ekspertów
Hanna Nowak z Corteva Agriscience uważa, że w złych warunkach pogodowych hodowcy uczą się produkować lepszej jakości kiszonkę. Im mniej materiału, tym bardziej trzeba starać się o jego parametry. Okresowe deficyty wody przede wszystkim silnie są odczuwane przez hodowców bydła. Pasza objętościowa to materiał trudny w transporcie i przechowywaniu, a jakość zakupionego materiału może być nieodpowiednia. Dlatego najważniejszą sprawą jest przygotowanie odpowiedniej ilości zapasów dobrych pasz objętościowych we własnym gospodarstwie. Im trudniejszy sezon tym dokładniej i z większą troską należy podchodzić do przygotowania kiszonek. Ilość masy zielonej jest ograniczona, więc sam proces zakiszania musi przebiegać perfekcyjnie, aby przygotowane silosy/pryzmy/bele zapewniały należyte warunki składowania tego jakże cennego materiału. Nie ma miejsca na błędy i niedociągnięcia.
Negatywnym skutkiem suszy jest nie tylko mniejsza ilość masy zielonej, ale też i obniżona zawartość składników odżywczych, wysoka zawartość drożdży na roślinach, wysoka ilość cukrów prostych, trudności w ubijaniu i ryzyko zagrzewania się po otwarciu. Sposoby na eliminację tych problemów to nie tylko odpowiednia odmiana (np. odmiany AquaMax® Pioneer®), termin zbioru i długość cięcia, ale też właściwa technika kiszenia i dobór inokulantów. W przypadku traw o suchej masy w normie (32-40%SM) oraz przesuszonych Corteva Agriscience poleca inokulant 11G22 RR, który umożliwia wczesne otwarcie silosu. Gdy zbierana zielonka z traw i lucerny zawiera więcej włókna firma zaleca 11GFT do traw i 11AFT do lucerny. Dla kukurydzy o wysokiej suchej masie (powyżej 38%) – stabilizator 11A44, a dla kukurydzy dotkniętej suszą przed kwitnieniem (bez kolb lub z małą ilością) 11C33RR. W przypadku kukurydzy wysokiej lub z małymi kolbami – 11CFT – dający dodatkowo energię z włókna.
Krzysztof Adamczyk z De Heus przedstawił rozwiązania na ograniczone zasoby kiszonek w czasie suszy z perspektywy firmy paszowej. Warto zacząć od kalkulacji zużycia pasz objętościowych oraz przeglądu stada tak, aby wykorzystać najlepsze pasze objętościowe dla krów wysokoprodukcyjnych. W celu maksymalnego wykorzystania dostępnych pasz niezbędne jest dokładne zbilansowanie dawki – S-FOS. Można też rozważyć uzupełnienie dawki większą ilością pasz treściwych. Do analizy efektywności gospodarstwa De Heus poleca narzędzia do monitorowania zysku z produkcji mleka np. MMM (Margin Monitor Milk).
W okresie upałów konieczne jest podjęcie działań zapobiegających skutkom stresu cieplnego u zwierząt. Upały bardzo niekorzystnie wpływają na zwierzęta. Krowy broniąc się przed upałem, wykorzystują energię na chłodzenie organizmu ograniczając produkcję mleka. Dlatego warto stosować dodatki łagodzące negatywne skutki wysokich temperatur np. Bestermine Lato, które uzupełniają poziom makro- i mikroelementów. Zdrowsze zwierzęta to wyższa wydajność i większe zyski.
Niedobory pasz objętościowych można uzupełnić decydując się na zakup dodatkowych pasz, przy czym decyzja ta zawsze musi być poprzedzona szczegółową analizą uwzględniającą takie parametry, jak: białko, skrobia/cukry, wartość energetyczna, strawność i smakowitość. To od tych parametrów będzie zależała wydajność oraz zysk z produkcji. De Heus rekomenduje pasze Optimlek Synchrolac i Ecosafe.
De Heus przedstawił też sposoby na ograniczenie strat wartości kiszonek spowodowanych zagrzewaniem. Wśród nich najważniejsze są:
- starannie wybieranie kiszonki z silosu przy użyciu odpowiedniego sprzętu (wycinak szczękowy, frez)
- porządek przy pryzmie/silosie – nie pozostawianie luźnego, osypującego się materiału
- tempo skarmiania – 1,5-2 metrów bieżących/tydzień – świeża masa musi być wybierana regularnie i w odpowiedniej ilości
- odkrywanie kiszonki w myśl zasady „mało a często” – w celu ograniczenia powierzchni kontaktu kiszonki z tlenem
- zabezpieczanie czoła silosu konserwantem
- zabezpieczenie TMR dodatkiem Cool TMR Sorbic zapobiegającym zagrzewaniu – mniejsze straty wartości i lepsze pobranie to zdrowsze zwierzęta.
Źródło: Corteva
