Prowadząc produkcję rolną i sprzedając produkty rolnicze czasami spotykamy się z sytuacją gdzie jakość oferowanych towarów jest kwestionowana. Może tak się stać np. przy skupie buraków cukrowych. Przekłada się to w prosty sposób na obniżenie ceny, a dodatkowo prowadzi do sporów i konfliktów. Jeśli rolnik nie zgadza się z oceną jakości swojego towaru może zażądać jego ponownego zbadania i porównania uzyskanych wyników.
W Polsce istnieje szereg możliwości weryfikacji wyników badań skupowanych płodów rolnych.
W przypadku zawierania umów oprócz zapisania w nich warunków sprzedaży, w celu uniknięcia nieporozumień między sprzedającym a pierwszym nabywcą, można zawrzeć postanowienia dotyczące pobierania i badania próbek produktów, wyboru laboratorium odwoławczego i ponoszenia kosztów w przypadku, gdy wyniki badań wykonanych przez skupującego nie są akceptowane przez sprzedającego.
W przypadku rolników indywidualnych sprzedających swoje plony do lokalnych punktów skupu, którzy nie mają w umowach wskazania laboratorium odwoławczego możliwe jest skorzystanie z odpłatnego wykonania badań jakości produktów rolnych w laboratoriach niezależnych od podmiotów skupowych.
Aby wyniki analizy mogły stanowić dowód w sprawie weryfikacji podejrzenia oszukańczego działania podmiotu skupowego należałoby spełnić dwa warunki:
- próbki powinien pobrać niezależny rzeczoznawca czyli osoba mająca aktualne uprawnienia (wiedzę praktyczną i teoretyczną) w zakresie pobierania próbek artykułów rolno-spożywczych,
- analizy wykonać musi wiarygodne laboratorium tj. laboratorium posiadające akredytację Polskiego Centrum Akredytacji (PCA), które do oznaczania poszczególnych wyróżników jakości produktu stosuje metody referencyjne (odwoławcze) oraz posiada na te metody akredytację, co daje gwarancję wiarygodności i powtarzalności badań.
Rolnicy mający wątpliwości co do rzetelności wyników analiz próbek oddawanych do skupu artykułów rolno-spożywczych mogą skorzystać z samodzielnego wyboru przeszkolonego rzeczoznawcy, korzystając na przykład z informacji wojewódzkich inspektoratów jakości handlowej artykułów rolno spożywczych (WIJHARS) prowadzących rejestry oraz odpowiedniego, świadczącego usługi badawcze w potrzebnym zakresie laboratorium, korzystając przykładowo z list dostępnych na stronach Polskiego Centrum Akredytacji (Laboratoria badawcze / Akredytacje aktywne / Akredytowane podmioty / Polskie Centrum Akredytacji (pca.gov.pl)).
Naukowcy o nowalijkach: mogą różnić się jakością od innych warzyw
Niektóre laboratoria posiadają również akredytację w zakresie pobierania próbek.
Przykładowo w zakresie produktów rolnych pochodzenia roślinnego szereg badań, z pobraniem próbek włącznie, może wykonać Laboratorium Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Również, na wniosek rolnika, Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych może sprawdzić parametry skupowe w ramach oceny jakości handlowej. Ocena jakości handlowej polega na sprawdzeniu, czy artykuły rolno-spożywcze spełniają wymagania w zakresie jakości handlowej określone w przepisach o jakości handlowej oraz dodatkowe wymagania dotyczące tych artykułów, jeżeli ich spełnienie zostało zadeklarowane przez producenta. Próbki powinny być pobierane zgodnie z rozporządzeniem MRiRW z dnia 7 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków pobierania próbek artykułów rolno-spożywczych3, które określa ogólne wytyczne przy pobieraniu próbek wszystkich artykułów rolno-spożywczych, przez osoby posiadające potwierdzone kompetencje. Uprawnienia do pobierania próbek artykułów rolno-spożywczych, oprócz pracowników IJHARS, posiadają osoby wpisane do rejestru rzeczoznawców prowadzonego przez WIJHARS, właściwego dla miejsca zamieszkania rzeczoznawcy. W celu ewentualnego pobrania próbki artykułu rolno-spożywczego, należy skontaktować się z takim rzeczoznawcą, aby ustalić warunki jej pobrania. Rejestr nie jest jawny i w związku z tym każdorazowo należy skontaktować się z WIJHARS i tam po przedstawieniu sprawy uzyskamy kontakt do odpowiednich rzeczoznawców.
Próbki pobrane przez uprawnionego rzeczoznawcę mogą być przebadane w akredytowanym laboratorium
Próbki pobrane przez uprawnionego rzeczoznawcę mogą być przebadane w dowolnym, niezależnym, akredytowanym laboratorium zaakceptowanym przez obie strony. Wzajemnych roszczeń co do niespełniania postanowień umowy, w tym sporów dotyczących kwestii wyników badań oceny jakości produktów, strony umowy mogą dochodzić na drodze sądowej przed sądami powszechnymi lub w ramach arbitrażu (sądu polubownego) pod warunkiem pisemnego sporządzenia między stronami zapisu w umowie na sąd polubowny.
Po przeprowadzeniu oceny jakości handlowej inspektor wystawia świadectwo jakości handlowej, którego wzór został określony w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie wzoru świadectwa jakości handlowej. Za dokonanie oceny oraz przeprowadzenie koniecznych do wykonania oceny badań i wystawienia świadectwa jakości handlowej pobierane są opłaty zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2015 r. w sprawie stawek opłat za dojazd do miejsca oceny, czynności związane z dokonaniem oceny, badania laboratoryjne i wydawanie świadectw jakości handlowej oraz sposobu i terminu wnoszenia tych opłat.
W celu dokonania oceny jakości handlowej rolnicy mogą zgłosić się z wnioskiem do właściwego miejscowo WIJHARS.
Wzór wniosku jest dostępny na stronie internetowej www.ijhars.gov.pl i znajduje się w zakładce: co robimy →wzory dokumentów → ocena jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych – Materiały→ Wniosek o dokonanie oceny jakości handlowej artykułów rolno- spożywczych.
Oprócz IJHARS, także baza laboratoriów Inspekcji Weterynaryjnej zapewnia rolnikom odpłatną możliwość wykonywania badań metodami akredytowanymi w kierunkach mikrobiologicznych oraz chemicznych dla żywca (mięso) lub mleka.
Źródło: http://wir.org.pl/ red.Maria Schubert
