Podstawowym elementem doskonalenia bydła mlecznego jest wyznaczenie celu hodowlanego. W pracy hodowlanej w bydle mlecznym, gdzie na wyniki musimy czekać latami ustalenie celu hodowlanego i konsekwentna jego realizacja stanowi podstawę. Tylko dobrze ustalony cel hodowlany daje możliwość otrzymania prawidłowego postępu.
Jak określić cel hodowlany?
Aby określić kierunek postępu genetycznego swojego stada, trzeba uwzględnić bieżące możliwości i perspektywy rozwoju gospodarstwa, jak również drogę do jego osiągnięcia. Na początku należy dokładnie przyjrzeć się swojemu stadu, ustalić jakie są jego mocne, a jakie słabe strony, a także ocenić ekonomicznie własne gospodarstwo. Konieczne jest sprawdzenie jakie są źródła naszych dochodów, ile zarabiamy na mleku, ile na sprzedaży materiału hodowlanego, czy liczy się dla nas posiadanie w stadzie pięknych pokrojowo samic, czy chcemy uczestniczyć w wystawach hodowlanych.
Wyznaczając cel, należy pomyśleć o przyszłości
Doskonaląc genetycznie swoje stado możemy także uczestniczyć w najwyższym poziomie realizacji krajowego programu hodowlanego czyli utrzymywaniu matek buhajów i uzyskaniu od nich wybitnych osobników – buhajów, które mają szanse zakwalifikować się do stacji inseminacyjnej. Wyznaczając cel, należy pomyśleć o przyszłości. Czego chcę dla swojego gospodarstwa w perspektywie długoterminowej np. wzrostu produkcji mleka, poprawy zdrowotności, poprawy składu mleka, zwiększenia kalibru zwierząt czy poprawy szybkości oddawania mleka. Nie bez znaczenia są tutaj uwarunkowania na rynku mleka. W ustaleniu celu hodowlanego konieczna jest analiza bilansu genetycznego stada.
Dzięki zestawieniu wartości hodowlanej zwierząt z ich fenotypem możemy sobie odpowiedzieć na pytanie co jest przyczyną niezadawalających nas wyników dla poszczególnych cech, czy jest to genetyka czy jednak środowisko. Bilans genetyczny pozwala nam również kontrolować kierunek naszej pracy hodowlanej, jak również porównywać się do innych gospodarstw. Trzeba pamiętać, że celu hodowlanego nie osiąga się z dnia na dzień. Efekty pracy rozłożone są w czasie, co tym bardziej wskazuje, jak ważne jest precyzyjne i przemyślane jego ustalenie, tak aby uniknąć częstego modyfikowania.
Na cel hodowlany składa się kilka cech
W skład celu hodowlanego powinny wchodzić wszystkie istotne dla nas elementy. Dlatego też w praktyce na cel hodowlany składa się kilka cech, które można podzielić na dwie podstawowe grupy: cechy produkcyjne, odpowiadające przede wszystkim za przychody z produkcji mleka oraz funkcjonalne. Jeśli poszczególnym cechom przypiszemy wagi, czyli to jakie znaczenie mają w doskonaleniu, będziemy mogli uzyskać wartość hodowlaną zwierzęcia wyrażoną w postaci liczby – indeksu. Takie scharakteryzowanie zwierząt niezwykle ułatwia prowadzenie pracy hodowlanej. Mając do dyspozycji wartości hodowlane wyrażone w indeksach można tworzyć rankingi zwierząt pod kątem ich przydatności do osiągnięcia celu i wybierać najlepsze z nich, po których chcemy uzyskać potomstwo.
Ogólny cel hodowlany dla poszczególnych ras bydła zawarty jest w indeksach selekcyjnych skonstruowanych na życzenie hodowców danego kraju – jest to tzw. indeks życzeniowy. Musimy jednak pamiętać, że indeks indeksowi nierówny i nie porównujemy miedzy sobą indeksów z różnych krajów. Hodując krowy w Polsce powinniśmy w swoich wyborach posługiwać się naszymi indeksami, gdyż one odzwierciedlają cel hodowlany w naszym kraju. Indeks selekcyjny PF (Produkcja i Funkcjonalność) dla rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej został opracowany na życzenie hodowców w 2007 roku i jest sukcesywnie modyfikowany pod potrzeby hodowców.
Drugi indeks selekcyjny, opracowany przez Centrum Genetyczne Polskiej Federacji w 2019 r. to Indeks Ekonomiczny, który wyraża wartość hodowlaną zwierzęcia w przeliczeniu na złotówki. Wartości tego stosunkowo nowego indeksu pozwalają na porównanie zysków z produkcji mleka w odniesieniu do jednej laktacji. To narzędzie pozwala doskonalić stado w kierunku maksymalizacji zysku z produkcji mleka.
Źródło: Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka
