ABC kombajnowego zbioru porzeczek

Kombajny dostępne na rynku
W Polsce prace nad mechanicznym zbiorem porzeczki rozpoczęto w latach 70 – tych. Zaowocowały one stworzeniem rodziny kombajnów porzeczkowych i szybkim upowszechnieniem zbioru maszynowego. Obecnie Polska jest na świecie czołowym producentem zarówno porzeczek jak i kombajnów porzeczkowych. Na rynku dostępne są dwa rodzaje kombajnów. Samobieżne, całorzędowe zbierające podczas jednego przejazdu owoce z całego rzędu, przeznaczone do pracy na plantacjach kilkudziesięciohektarowych, które są wstanie w ciągu jednej godziny zebrać ok. 0,4–0,5 ha.

Na plantacje mniejsze kilku lub kilkunastohektarowe polecane są kombajny zbierające podczas jednego przejazdu owoce z połowy rzędu i będące wstanie zebrać ok. 0,15 – 0,20 ha/godz. Są tą kombajny zaczepiane współpracujące z ciągnikami o minimalnej mocy 19KW (25KM).

Obydwie wersje kombajnów charakteryzują się bardzo dużą dokładnością zbioru w granicach 95 – 98 %, która w znacznym stopniu zależy również od odpowiedniego terminu zbioru, odmiany, wielkości krzewów oraz doświadczenia i umiejętności operatora. Maszyny te, mogą być również z powodzeniem wykorzystywane do zbioru agrestu i aronii lecz wymaga to odpowiednich regulacji lub zakupu dodatkowego wyposażenia np. osłon, palców otrząsających i mocniejszej głowicy otrząsającej. Podstawowymi elementami roboczymi kombajnu do zbioru porzeczki są zespoły: pobierający, rozdzielający krzewy, otrząsający oraz transportujący i czyszczący zebrane owoce. W najnowszych kombajnach wszystkie w/w zespoły robocze napędzane są silnikami hydraulicznymi zasilanymi z zespołu pomp hydraulicznych. Takie rozwiązanie umożliwia bezstopniową regulację parametrów pracy: prędkość przesuwu taśm transportujących, częstotliwości drgań otrząsaczy oraz prędkości obrotowej wentylatora.

Wymagania stawiane dla plantacji
Plantacje przeznaczone do zbioru kombajnowego porzeczki czarnej sadzi się w rzędzie w rozstawie 40 – 50 cm, natomiast porzeczki czerwonej co 40 – 70 cm. Zakładając plantacje należałoby nadać rzędom kierunek północ – południe, który warunkuje dobre naświetlenie krzewów i równomierne dojrzewanie owoców. Odległość między rzędami jest uzależniona jest od sadzonej odmiany, jakości gleby i rodzaju maszyn, jakie będą używane na plantacji. Polecane są rozstawy od 3,5 do 4,2 między rzędami. Stosując w/w rozstawę na 1 ha potrzebujemy ok. 5 tyś. szt. sadzonek. Istotne jest aby krzewy podczas owocowania tworzyły jednolity szpaler i posiadały jak najmniej gałęzi pokładających się wzdłuż rzędu, ponieważ zostaną one silnie uszkodzone a owoce z nich nie zostaną zebrane. Zakładając plantacje przeznaczoną do zbioru mechanicznego musimy pamiętać również o pozostawieniu przerw w rządkach co ok. 300 m w celu rozładunku owoców, szczególnie przydatne są przy zbiorze kombajnem półurzędowym który ma ograniczoną ładowność i nie posiada transportera umożliwiającego rozładunek na pojazd znajdujący się w rzędzie obok. Ukształtowanie terenu i dostateczne wyrównanie pola przed założenie plantacji w znacznym stopniu wpływa na dokładność zbioru i zminimalizowanie uszkodzeń i optymalną pracę kombajnu. Dużym zaniedbaniem na plantacjach porzeczki, a co dość często się zdarza w uprawach starszych, silnie zachwaszczenie znacznie utrudniające zbiór.

Wpływ mechanicznego zbioru na występowanie chorób i szkodników oraz plonowanie w roku następnym

Wprowadzenie kombajnów do zbioru owoców jagodowych zacznie uprościło proces produkcji. Dzięki tym maszynom areał upraw porzeczki w skali kraju uległ znacznemu powiększeniu. Niestety odczuwamy również negatywne skutki tego udogodnienia, a są nimi nasilenie występowania chorób i szkodników oraz spadki plonów wywołane uszkodzeniami pędów. Na nasilenie uszkodzeń krzewów podczas zbioru mają trzy podstawowe parametry maszyny: prędkość robocza, amplituda i częstotliwość drgań palców otrząsających. Dla ustalonej prędkości roboczej i amplitudy należy dobrać tę częstotliwość tak, aby owoce były otrząsane przy minimalnych uszkodzeniach roślin. Ponieważ w wyniku powstałych uszkodzeń podczas zbioru znacznie ułatwiony jest dostęp do zranionej tkanki mają takie szkodniki jak pryszczarki, przeziernik porzeczko wiec, ale również choroby grzybowe.

Jak wykazało doświadczenie przeprowadzone przez ISIK w Skierniewicach, nadmierne otrząsanie liści i uszkodzenia (otarcia) pędów powodują spadek plonowania w roku następnym. Stwierdzono również, że mniejsze uszkodzenia roślin występują przy pracy kombajnów samobieżnych wyposażonych w jedną parę otrząsaczy (zbierających owoce z całego krzewu), a w przypadku kombajnów zaczepianych (połówkowych) przy maszynach z jednym otrząsaczem.

Celowość zakupu kombajnu
Posiadając kilkanaście lub kilkadziesiąt hektarów porzeczki zakup kombajnu przynajmniej połówkowego (cena ok. 60-70 tyś. zł, korzystając z funduszy Unijnych wkład własny ok. 35 tyś zł) jest uzasadniony biorąc pod uwagę tylko aspekt ekonomiczny. Utrudnioną decyzję mają osoby posiadające kilka hektarów, przynajmniej 6 – 8 ha plonujących. W tym przypadku zakup kombajnu może okazać się na granicy opłacalności. Jednak podejmując decyzje, poza tym, iż co roku za zbiór 1 ha porzeczki trzeba zapłacić ok. 1000 zł, musimy wziąć pod uwagę jeszcze kilka aspektów agrotechnicznych. Zazwyczaj na plantacji znajduje kilka odmian. Wynajmując kombajn często zmuszeni jesteśmy do zbioru niektórych z nich w nieodpowiednim terminie, co wiąże się z mniejszą dokładnością zbioru lub większymi uszkodzeniami krzewów.

Sama organizacja zbioru przysparza wiele utrudnień, a i świadczona usługa zbioru, często pozostawia wiele do życzenia. Jednak niepewne plony, problemy w ochronie przed szkodnikami i duże wahania cenowe owoców porzeczki, zniechęcają niektórych plantatorów do kontynuowania produkcji i inwestowania.

Źródło: Leszek Czublun, Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.wodr.konskowola.pl, fot. sxc.hu