Azot jest jednym z najważniejszych czynników plonotwórczych. Możemy dostarczyć go roślinom w formie nawożenia mineralnego, nawożenia nawozami naturalnymi, a także poprzez wprowadzenie do płodozmianu roślin bobowatych – które dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi pozostawiają dla roślin następczych azot związany biologicznie.
Wzrost cen energii oraz gazu (podstawowych składników, które służą do produkcji nawozów azotowych) powoduje wzrost cen nawozów. W ostatnim roku wzrost cen nawozów azotowych był bardzo wysoki. Uprawa roślin bobowatych w plonie głównym lub poplonach może dostarczyć roślinom następczym azot, który jest wiązany symbiotycznie. Między rośliną a bakteriami brodawkowymi występującymi w glebie tworzą się swoiste układy symbiotyczne. Określony gatunek rośliny współpracuje z odpowiednim gatunkiem bakterii brodawkowych, np.:
- łubiny – Bradyryzobium sp.,
- groch, bób – Rhizobium leguminosarum bv viceae,
- soja – Bradyrhizobium japonicum,
- koniczyna – Rhizobium leguminosarum bv trifolii.
Na korzeniach roślin bobowatych powstają brodawki. Zachodzi w nich proces przemian N2 atmosferycznego do NH3, który roślina wykorzystuje do budowy aminokwasów i białek. Im więcej brodawek jest na korzeniach, tym więcej azotu jest dostarczane roślinom. Na intensywność brodawkowania wpływ ma odpowiednie pH gleby, dostępność fosforu, żelaza i manganu. Wskazane jest także zastosowanie odpowiednich szczepionek bakteryjnych (nitragina). Szczególnie ważne jest to w przypadku soi, która jest rzadziej uprawiana na naszych glebach. Azot związany biologicznie jest dostępny dla roślin nawet w warunkach okresowych niedoborów opadów, jest on również bezpieczny dla środowiska, powinien być wykorzystywany w uprawach ekologicznych.
Ilość azotu dostępnego dla roślin po uprawie roślin bobowatych (dane: Program azotanowy).
- przyorane resztki pożniwne – 30 kg N/ha;
- międzyplony – 15 kg N/ha;
- przyorane całe rośliny – łubin żółty – 74 kg N/ha;
- przyorane całe rośliny – seradela – 65 kg N/ha.
Do okresu, kiedy nastąpił rozwój przemysłu nawozowego – czyli lat 60. XX wieku, azot dostarczany przez rośliny bobowate był obok nawozów naturalnych głównym źródłem azotu dla roślin. W tamtych latach udział roślin bobowatych (strączkowych) w strukturze zasiewów dochodził do 10%. Obecnie udział roślin bobowatych w strukturze zasiewów wynosi ok. 4%, tj. kilkakrotnie mniej.
Cena saletry amonowej Anwil 34% wynosi obecnie 4400 zł/t (cena 1 kg czystego składnika – 13 zł). Licząc 30 kg N pozostawione w resztkach pożniwnych, otrzymujemy wartość 390 zł. Tę ilość azotu (30 kg N/ha) powinniśmy uwzględnić planując nawożenie azotem rośliny następczej odpowiednio zmniejszając dawkę, co daje nam też korzyść środowiskową.
Pozostawienie roślinom następczym azotu związanego biologicznie przez rośliny bobowate wpływa korzystnie na ilość i jakość plonów oraz pozytywnie na całe środowisko glebowe, szczególnie rozwój mikroorganizmów glebowych. Rośliny bobowate w resztkach pożniwnych pozostawiają jeszcze inne makroskładniki - fosfor, potas, magnez oraz mikroelementy.
Dopłata do zakupu kwalifikowanego materiału siewnego roślin bobowatych grubonasiennych
Wysokie ceny nawozów mineralnych (szczególnie azotowych) oraz drożejąca na rynkach światowych importowana soja powinny wpłynąć na decyzję zwiększenia zasiewów roślin bobowatych, takich jak groch, bobik, łubiny i soja. Ich uprawa obok wartościowej paszy pozytywnie wpływa na żyzność gleby, a związany biologicznie azot jest wykorzystywany przez rośliny następcze. Dzięki temu rolnicy mogą zakupić mniejszą ilość drogich nawozów azotowych.
Rośliny bobowate można uprawiać w zasiewach jednogatunkowych, mieszankach zbożowo-bobowatych oraz poplonach i międzyplonach po zbiorze głównej rośliny uprawnej. Do uprawy roślin bobowatych przysługuje dodatkowa dopłata bezpośrednia. Jest również dopłata do zakupu kwalifikowanego materiału siewnego roślin bobowatych grubonasiennych.
Krzysztof Domagała
ŚODR
Super brawo tak dalej