Zgodnie z prawodawstwem UE, choroba niebieskiego języka (ang.: Bluetongue, BT, BTV) należy do kategorii chorób C+D+E, co oznacza, że nie jest objęta obowiązkiem zwalczania. Wrażliwe na zakażenie są przeżuwacze, zarówno domowe jak i dzikie, a do transmisji dochodzi za pośrednictwem wektorów owadów ssąco – kłujących (kuczmanów).
Kuczmany mają od 1 do 5 mm długości i są często mylone z meszkami lub komarami. Larwy kuczmanów rozwijają się w środowisku wodnym. Bardzo często rozwijają się one w niewielkich, krótkookresowych zbiornikach wodnych takich jak kałuże, woda w dziuplach drzew i starorzeczach lub torfowiskach. Zwalczanie kuczmanów polega na stosowaniu środków owadobójczych oraz stosowaniu barier mechanicznych.
Bydło zakaża się znacznie częściej niż owce, aczkolwiek bydło choruje rzadko. Ponadto choroba ta u bydła przebiega w łagodniejszej postaci niż u owiec. Po przechorowaniu bydło może stać się nosicielem zarazka, co prowadzi do zakażania kuczmanów i przenoszenia wirusa za ich pośrednictwem na zwierzęta zdrowe.
Z uwagi na długi okres wylęgania choroby objawy kliniczne u bydła mogą nie być widoczne nawet do 60-80 dnia po zakażeniu. Jednakże jeśli wystąpią, można zaobserwować:
- gorączkę,
- ślinotok,
- zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej jamy ustnej,
- owrzodzenie opuszki zębowej i niekiedy końca języka,
- zapalenie koronki i tworzywa racic, będące przyczyną kulawizny,
- u krów mlecznych – łuszczenie się naskórka strzyków i tworzenie się strupów,
- ronienia,
- rodzenie zdeformowanych cieląt, przy czym deformacje dotyczą najczęściej głowy. Na zakażenie najbardziej podatne są płody w okresie rozwoju mózgu.
U owiec choroba może przebiegać od zakażenia bezobjawowego lub postaci przewlekłej do nadostrej i ostrej. Można zaobserwować następujące objawy kliniczne:
- bardzo wysoka temperatura ciała 41-42oC,
- spadek kondycji, posmutnienie, depresja i utrata mleczności,
- obrzęk warg, powiek i małżowin usznych,
- silne zaczerwienienie błony śluzowej policzków i jamy nosowej,
- drobne wybroczyny pod śluzówką jamy ustnej i nosowej,
- owrzodzenie warg, opuszki zębowej oraz w niektórych przypadkach języka,
- duszność, ślinotok, obfity wypływ z nosa, początkowo surowiczy, następnie śluzowo-ropny i krwawy,
- wymioty mogące być przyczyną zachłystowego zapalenia płuc,
- przekrwiony, obrzękły, siny i wystający z jamy ustnej język,
- biegunka, kał z domieszką krwi,
- kulawizna jako następstwo zapalenia koronki i tworzywa racic,
- możliwe zapalenie płuc i zwyrodnienie mięśni,
- ciężarne samice mogą rodzić martwe lub zdeformowane jagnięta.
W przypadku podejrzenia wystąpienia choroby PLW:
- prowadzi dochodzenie w celu potwierdzenia lub wykluczenia choroby w tym pobiera próbki do badań laboratoryjnych w kierunku BTV.
- ogranicza przemieszczanie zwierząt oraz materiału biologicznego należących do docelowej populacji zwierząt z zakładu, w którym utrzymywane są zwierzęta, o ile nie dotyczy to zezwolenia na przemieszczenie do rzeźni w celu natychmiastowego uboju.
- może zarządzić zastosowanie odpowiednich środków zmniejszających ryzyko, aby zapobiec narażeniu lub ograniczyć narażenie zwierząt należących do docelowej populacji zwierząt na ataki ze strony wektorów (np. zastosowanie repelentów, nakaz utrzymywania zwierząt w zamknięciu, etc.).
W przypadku stwierdzenia choroby i wyznaczenia jej ogniska:
- PLW ogranicza przemieszczanie zwierząt oraz materiału biologicznego z zakładu (ogniska), w którym utrzymywane są zwierzęta, o ile nie dotyczy to zezwolenia na przemieszczenie do rzeźni w celu natychmiastowego uboju. Zezwolenie nie może dotyczyć zwierząt chorych i podejrzanych o chorobę.
- W przypadku zakażenia BTV nie ma podstaw prawnych do wydawania nakazu zabicia lub poddania ubojowi zwierząt wrażliwych w zakładzie będącym ogniskiem choroby.
- W przypadku zakażenia BTV możliwe jest podjęcie leczenia chorych zwierząt przez lekarza weterynarii wolnej praktyki na zlecenie hodowcy. W przypadku zwierząt z nasilonymi objawami klinicznymi, które nie reagują na zastosowane leczenie, PLW na podstawie art. 44 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt może rozważyć wydanie decyzji nakazującej zabicie danej sztuki oraz utylizację tuszy.
W przypadku wydania i wykonania decyzji nakazującej zabicie zwierzęcia oraz utylizację tuszy hodowcy przysługuje odszkodowanie o którym mowa w art. 49 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
- PLW wdraża środki zwalczania chorób w odniesieniu do wszystkich zakładów mających powiązanie epidemiologiczne z potwierdzonym ogniskiem, w tym w odniesieniu do zakładów utrzymujących zwierzęta należące do docelowej populacji zwierząt i narażonych na zakażone wektory. PLW informuje PLW właściwych dla zakładów powiązanych epidemiologicznie o potrzebie zastosowania środków.
Choroba nie stanowi zagrożenia dla ludzi.
Nie występują żadne dodatkowe ograniczenia dotyczące przemieszczania mięsa i produktów mięsnych oraz mleka i produktów mlecznych, skór i wełny na obszarze i z obszaru, „który nie jest wolny od zakażenia BTV ani nie jest objęty programem likwidacji zakażenia BTV”. Obszar ten obejmuje promień co najmniej 150 km od ogniska choroby.
W celu ochrony zwierząt przed chorobą należy:
- wystrzegać się zakupu zwierząt pochodzących z niewiadomego źródła, bez świadectwa zdrowia,
- zapewnić okresowe wizyty lekarza weterynarii w gospodarstwie,
- zwalczać owady w pomieszczeniach inwentarskich, w których przebywają zwierzęta,
- możliwie jak najlepiej zabezpieczyć pomieszczenia, w których utrzymywane są zwierzęta przed owadami
- w przypadku zauważenia objawów nasuwających podejrzenie choroby zakaźnej niezwłocznie zgłosić ten fakt powiatowemu lekarzowi weterynarii bezpośrednio lub za pośrednictwem lekarza weterynarii opiekującego się gospodarstwem albo wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Szczegółowe informacje na temat choroby dostępne są na stronie Głównego Inspektoratu Weterynarii:
https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/choroba-niebieskiego-jezyka-blutongue
Źródło: KRIR
