Omacnica prosowianka to jeden z najgroźniejszych szkodników w kukurydzy. Straty z tytułu żerowania tego szkodnika szacuje się na 1 mln ton ziarna rocznie. Dostępnych jest kilka metod jego zwalczania. Którą wybrać? Podpowiada nasz ekspert – Tadeusz Szymańczak z Polskiego Związku Producentów Roślni Zbożowych.

Do podstawowych szkodników w uprawie kukurydzy należą: ploniarka zbożówka drutowce, śmietka kiełkówka, mszyce, dziki, łosie, sarny, bobry, czaple, wrony, ale najgroźniejsze to – omacnica prosowianka, stonka kukurydziana, urazek kukurydziany. Straty z tytułu żerowania omacnicy szacuje się na 1 mln ton kukurydzy rocznie, i to są wymierne straty ekonomiczne, nie mówiąc o zdrowotności. Znacznie poważniejszy jest jednak ich wpływ na pogorszenie się jakości plonu zielonki, kiszonki, CCM i ziarna na skutek szybszego opanowywania uszkodzonych roślin przez sprawców chorób. Grzyby z rodzaju Fuzarium, które wraz z towarzyszącymi im innymi gatunkami mogą skazić plon mikotoksynami. Poziom i zawartości tych metabolitów w ziarnie poddawany jest kontroli i jeżeli przekracza dopuszczalne normy, ziarno nie nadaje się do skarmiania przez zwierzęta, gdyż są one truciznami zagrażającymi zdrowiu oraz życiu ludzi i zwierząt.

Na przeważającym obszarze kraju zaobserwowano wzrost szkodliwości gąsienic tego motyla w porównaniu do lat wcześniejszych. Najwyższą stwierdzano na południu kraju, gdzie lokalnie uszkodzonych było ponad 90 proc. roślin. Znaczny wzrost szkodliwości gatunku nastąpił również w Polsce centralnej, a także północnej, gdzie dawno został przekroczony próg szkodliwości. Dziś stoimy przed bardzo ważnym problemem, jaką metodą najlepiej zwalczać tego szkodnika.

Kukurydza M810bt

W niektórych krajach Europy można zastosować bezpieczną i prostą biotechnologię, która przynosi bardzo dobre efekty ekonomiczne, zdrowotne, środowiskowe, ale u nas ta metoda ze względów politycznych jest zabroniona.

– Koszt zastosowania kukurydzy z genem M810bt jest najefektywniejszą metodą ograniczania tego groźnego owada i na jeden ha wynosi 35 Euro x 4,2 zł = 147 zł bez żadnych innych dodatkowych kosztów związanych z zabiegami – wyjaśnia Tadeusz Szymańczak.

Można zwalczać omacnicę chemicznie, ale trzeba pamiętać, że wówczas zwalczamy wszystkie owady, które są w kukurydzy, również te pożyteczne jak mrówki, bzygi czy biedronki. Przy tej metodzie dochodzi dodatkowy problem techniczny – jak wjechać w kukurydzę, która ma wysokość 3 metry. Namnażanie omacnicy przebiega w bardzo szybkim tempie, a straty w plonach ziarna w zależności od stopnia uszkodzenia roślin sięgają do 1 do 2 t/ha. Brak skutecznej walki będzie potęgował straty w następnych latach. Wielu rolników zastanawia się, jak skutecznie zwalczać tak groźnego szkodnika w uprawie kukurydzy?

Oprysk i ścieżki technologiczne

Wspólnie z naukowcami, niektórymi firmami z branży maszynowej i mediami podejmujemy nowy wariant z zastosowaniem ścieżek technologicznych, które mogą być robione, co 80-90 m, co oznacza, że z powierzchni uprawnej wypada nam od 1 do 2,5 procent areału w zależności od kształtu pola.

Wtedy możemy zastosować opryskiwacz turbinowy z wyrzutem bocznym cieczy roboczej na odległość w jedną stronę od 40 do 50 metrów (taki opryskiwacz zakupiliśmy dla potrzeb naszego gospodarstwa). A z firmą DuPont badamy presje motyli omacnicy w określonym czasie – jest to niezbędny element do wyznaczania terminu zabiegu tak, aby trafić z zabiegiem chemicznym wtedy, kiedy wylęgają się larwy omacnicy i mogą się wgryzać w kolbę lub łodygę kukurydzy. Skuteczność tej metody jest na poziomie 92 do 97 proc. co daje nam wymierne korzyści nie tylko uratowanego plonu, ale – a może przede wszystkim – lepszej jakości ziarna pozbawionego mikotoksyn. Przy tej metodzie potrzebne jest prowadzenie monitoringu, który ułatwia nam wyznaczenie terminu zabiegu.

Aktywność motyli jest szczególnie duża nocą przy wysokiej temperaturze. Z każdego dnia dane nanosimy na wykres i widzimy, w którym okresie aktywność motyli jest największa. Następnie codziennie szukamy złożonych jaj, które są w złogach od 10 do 15 szt. Jaja składane są najczęściej na spodniej stronie liścia przy głównym nerwie. Najczęściej są to trzy liście w okolicach kolby. Prowadzone są takie badania na terenie całego kraju, ponieważ w różnych regionach Polski składanie jaj następuje w różnym okresie, dlatego wyznaczanie terminów zabiegów chemicznych powinno być dla poszczególnych regionów Polski.

– Uważam, że dobrze było by ten system rozwijać w dwóch kierunkach poprzez bazę e-mailową do producentów kukurydzy, a drugi kierunek to poprzez dane na stronie internetowej. Widzimy też potrzebę dobrej współpracy z mediami, ponieważ sami nie jesteśmy w stanie dotrzeć do większości producentów kukurydzy – mówi Tadeusz Szymańczak.

Obecnie jest dostateczna ilość środków ochrony roślin do zwalczania i ograniczania tego groźnego owada. (zestawienie w tabelce).

Zarejestrowane środki ochrony roślin

• lambda-cyhalotryna:
  • Arkan 050 CS,
  • Judo 050 CS,
  • Karate Zeon 050 CS ,
  • Kusti 050 CS,
  • LambdaCE 050 CS,
  • Ninja 050 CS ,
  • Wojownik 050 CS,
  • Karate 2,5 WG,
  • Sparviero,
  • Sparrow
• indoksakarb:
  • Rumo 30 WG,
  • Sakarb 30 WG,
  • Steward 30 WG,
  • Avaunt 150 EC,
  • Explicit 150 EC 
• metoksyfenozyd:
  • Runner 240 SC,
• tiachlopryd, deltametryna:
  • Proteus 110 OD

Koszty i straty zabiegu insektycydowego
Steward 30 WG 170, dawka 110 g/ha, koszt na 1 ha – 133 zł, termin zabiegu – 29 07 2017 godz. 21.00
Proteus 110 OD, dawka 0,45 l/ha, koszt 1 ha – 45 zł/ha, termin zabiegu – 22 07 2017 godz. 20.30
Koszt jednego zabiegu 40 zł/ha x 2 = 80 zł/ha
Skuteczność 92 – 97 proc.
Plon 10 t/ha x 2,5 proc. pomniejszenie na ścieżki technologiczne = 0,25 t/ha mniej na 1 ha 0,25 t x 650 zł/t = 162 zł/ha
Razem koszty i ubytek ze ścieżki technologicznej 258 zł/ha + 162 zł/ha (ścieżki) = 420 zł

Mały kruszynek sprzymierzeńcem

Kolejną metodą ograniczania omacnicy jest zwalczanie tzw. ekologiczne z użyciem kruszynka w kapsułkach (ostatnio metoda dość modna, ale mało skuteczna). Kruszynek, drobna błonkówka z rodzaju Trichogramma, której larwy rozwijają się w jajach omacnicy niszcząc je.

Jednak jest problem techniczny, jak go wprowadzić w dużej ilości na plantację. Ręczne zawieszenie kapsułek zawierających entomofaga na liściu kukurydzy, tuż przy łodydze jest bardzo pracochłonne. Jest to metoda, którą można zastosować jedynie na niewielkich plantacjach. Dla dużych producentów, jest możliwość umieszczanie kruszynka na polu kukurydzy niewielkimi wiatrakowcami.

Koszty introdukcji kruszynka
Kruszynek w kapsułkach 150 zł/ha x 2 = 300 zł/ha
Skuteczność 40 do 70 proc.
Dwukrotny zabieg wiatrakowcem 190 zł/ha + 300 =490 zł/ha
Strata z powodu niskiej skuteczności 1 t/ha x 650 zł/t
Razem koszty i straty plonu ziarna 490 + 650 = 1090 zł/ha

Z dwóch zasobników (ich zawartość wystarcza na 80 ha) na wysięgnikach "rozsiewa, rozkłada" się kruszynka pasem szerokości 18 m. Wymieniona powierzchnia zostaje pokryta biopreparatem w ciągu 35-40 min., o ile lądowisko jest przy plantacji. Naniesienie biopreparatu wykonuje się do 5 dni po stwierdzeniu obecności pierwszego motyla, lub bezpośrednio po zaobserwowaniu pierwszych złóż jaj szkodnika. Za dwukrotny zabieg w odstępie 7 dni, plantator płaci 190 zł/ha. W opinii prof. Tadeusza Michalskiego – prezes Polskiego Związku Producentów Kukurydzy, zastosowanie biopreparatu z kruszynkiem powoduje spadek populacji omacnicy na plantacji o 50 proc.

Oprysk najtańszy

Podsumowując, ze wszystkich metod najskuteczniejszą i najtańszą dostępną metodą jest zwalczanie omacnicy prosowianki przy użyciu środków ochrony roślin. W ten sposób przy najniższych kosztach bardzo ograniczamy mitotoksyny, które są przyczyną wywoływania chorób nowotworowych u ludzi i zwierząt. Bez względu na wybór technologii podnosi to koszty produkcji kukurydzy, ale zdecydowanie również podnosi plony od 1 nawet do 2 ton/ha, które są lepszej jakości.

oprac. Tadeusz Szymańczak, Polski Związek Producentów Roślin Zbożowych