Emerytura KRUS – na jakie stawki można liczyć?

Emerytura rolnicza to świadczenie pieniężne, wypłacane z Funduszu emerytalno – rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Przysługuje ona osobie, która osiągnęła wiek emerytalny (60 lat – w przypadku kobiet i 65 lat –  gdy chodzi o mężczyzn) oraz podlegała ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu przez czas co najmniej 25 lat. 

Zapytaliśmy Panią Rzecznik KRUS Teresę O’Neill o najważniejsze aspekty emerytury rolniczej?

1. Kto może pobierać emeryturę w KRUS?

Zgodnie z art. 7 i 16 tej ustawy, ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie, tj. ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu oraz ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu, obowiązkowo (z mocy ustawy) podlega rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych stanowiących powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny produkcji rolnej określony w załączniku do ustawy, jeżeli rolnik ten nie podlega ubezpieczeniu społecznemu w ZUS m.in. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę i nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty, albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Rolnikiem w rozumieniu ww. ustawy jest pełnoletnia osoba  fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym.

Osoby będące rolnikiem w rozumieniu przepisów omawianej ustawy prowadzące działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym o powierzchni do 1 ha przeliczeniowego mogą zostać objęte ubezpieczeniem społecznym rolników w trybie dobrowolnym (na wniosek) na zasadach określonych w ustawie, po złożeniu stosownego wniosku.

Jak wynika z przytoczonych powyżej przepisów objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników obowiązkowo lub dobrowolnie może nastąpić po spełnieniu warunków ściśle określonych w omawianej ustawie.

Sam fakt bycia właścicielem/współwłaścicielem gospodarstwa rolnego czy chęć opłacania składek nie wystarcza by zostać objętym ubezpieczeniem społecznym
w rolników. Warunkiem bezwzględnym do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie jest prowadzenie działalności rolniczej.

Ponadto ubezpieczenie społeczne rolników określone przepisami ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników jest dopełniające do innych rodzajów ubezpieczeń społecznych i przeznaczone jest dla tych rolników, którzy nie spełniają warunków do podlegania ubezpieczeniu w systemie powszechnym realizowanym
w ZUS (poza wyjątkami określonymi w art. 5a i 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników).

I tak np. osoby będące rolnikami wykonujące umowę o pracę, które podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu w ZUS z tego tytułu nie będą mogły zrezygnować z tego ubezpieczenia i „wybrać” jednocześnie ubezpieczenie społeczne rolników w pełnym zakresie w KRUS.

Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (art. 7 ust. 3) pozwalają jedynie na objęcie takich osób ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim w trybie dobrowolnym, po złożeniu w Kasie stosownego wniosku, wyłącznie w zakresie ograniczonym do świadczeń z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.

2. Od czego zależy wysokość składek?

Odnosząc się do kwestii wysokości składek na ubezpieczenie społeczne rolników Kasa wyjaśnia, że składka miesięczna za każdego ubezpieczonego, podlegającego ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu wynosi 10% emerytury podstawowej- w II kwartale 2020 r. wynosi ona 97 zł/m-c, tj. 291 zł/ kwartał.

Za osoby podlegające ubezpieczeniu społecznego rolników, które prowadzą dodatkowo pozarolniczą działalność gospodarczą składka miesięczna na ubezpieczenie emerytalno – rentowe, wynosząca 10% emerytury podstawowej należna jest w podwójnej wysokości.

Ponadto wysokość składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe jest zróżnicowana w zależności od powierzchni prowadzonego gospodarstwa rolnego. W przypadku rolników i małżonków rolnika ubezpieczonych w gospodarstwach rolnych obejmujących obszar użytków rolnych powyżej 50 ha przeliczeniowych istnieje obowiązek opłacania dodatkowej składki miesięcznej w następujących wysokościach:

• 12% emerytury podstawowej – w przypadku, gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 50 ha przeliczeniowych do 100 ha przeliczeniowych,
• 24% emerytury podstawowej – w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 100 ha przeliczeniowych do 150 ha przeliczeniowych,
• 36% emerytury podstawowej – w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 150 ha przeliczeniowych do 300 ha przeliczeniowych,
• 48% emerytury podstawowej – w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 300 ha przeliczeniowych.

Z kolei składka na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie naliczana jest w równej wysokości za każdego ubezpieczonego. Niemniej za rolnika lub domownika podlegającego ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu na wniosek w ograniczonym zakresie składka jest naliczana w wysokości odpowiadającej 1/3 pełnej miesięcznej składki na to ubezpieczenie.

Wysokość miesięcznej składki na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie jest ustalana przez Radę Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Prezes Kasy ogłasza jej wysokość w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. W II kwartale 2020 r. wysokość miesięcznej składki na to ubezpieczenie wynosi 42 zł/m-c, tj. 126 zł/kwartał).

3. Z uwagi na fakt, że emerytury rolnicze są bardzo niskie, istnieje możliwość płacenia wyższej składki aby mieć tym samym wyższą emeryturę?

Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników nie przewidują możliwości opłacania przez rolnika składek w zadeklarowanej wysokości, wyższej niż wynikająca z przytoczonych przepisów.

4. Na jakie obecnie stawki emerytury KRUS może liczyć rolnik-emeryt?

Zasady ustalania wysokości emerytury rolniczej, która składa się z części składkowej i części uzupełniającej uregulowane są w art. 24 – 26 ustawy. W myśl tych zasad dla każdej z ww. części ustala się wskaźnik wymiaru – liczba wyrażająca stały stosunek emerytury rolniczej lub określonej jej części do emerytury podstawowej (od 1 marca 2020 r. wynosi 972,40 zł).

Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy część składkową ustala się przyjmując po 1% emerytury podstawowej za każdy rok podlegania, wprowadzonego od dnia 1 stycznia 1991r. ubezpieczenia emerytalno-rentowego, niepełne lata przelicza się odpowiednio.

Do liczby lat, o których mowa wyżej, dolicza się liczbę lat:

• podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w okresie od dnia 1 stycznia 1983r. do dnia 31 grudnia 1990r. Jeżeli w tym okresie opłacono roczną składkę w wysokości wyższej niż 120% przeciętnej emerytury podstawowej w danym roku, zamiast jednego roku przyjmuje się okres dłuższy, odpowiadający wskaźnikowi indywidualnego wymiaru składki w danym roku;
• prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym w okresie od dnia 1 lipca 1977r. do dnia 31 grudnia 1982r., za który była opłacana składka na Fundusz Emerytalny Rolników. Za każdy rok przyjmuje się po 1% emerytury podstawowej,
• prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym – bez podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu – po ukończeniu 16 roku życia, przypadających przed dniem 1 lipca 1977r., jednak nie wcześniej niż 25 lat przed spełnieniem warunków nabycia prawa do emerytury rolniczej lub renty rolniczej. Za każdy rok przyjmuje się 0,5% emerytury podstawowej.

Na podstawie art. 26 ustawy część uzupełniająca wynosi 95% emerytury podstawowej, jeżeli liczba lat przyjęta do ustalenia części składkowej, nie uwzględniając skutków wynikających z przeliczenia okresu ubezpieczenia w latach 1983 – 1990 jest mniejsza od 20. Za każdy pełny rok, przyjęty do ustalenia części składkowej, ponad 20 lat część uzupełniającą zmniejsza się o 0,5% emerytury podstawowej. Część uzupełniająca nie może wynosić mniej niż 85% emerytury podstawowej, a suma części uzupełniającej i części składkowej nie może być mniejsza od emerytury podstawowej.

Ponadto w myśl art. 25 ust. 2a ww. ustawy osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949r. do ustalenia wysokości emerytury rolniczej dolicza się również – w wymiarze 1,5 krotnym okresy zatrudnienia poza rolnictwem, jeżeli z tego tytułu nie przyznano emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów.

Z powyższych przepisów wynika, że wysokość emerytury rolniczej uzależniona jest od długości stażu ubezpieczeniowego, ale wpływ na nią ma również wysokość składek opłaconych w latach 1983 – 1990. Natomiast opłacanie składek emerytalno – rentowych w podwójnej wysokości przez osobę, która prowadzi działalność gospodarczą i spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników oraz opłacanie wyższych składek przez rolnika, którego gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 50 ha nie ma wpływu na wysokość emerytury rolniczej.

Na podstawie art. 48 ustawy wysokość świadczenia lub jego określonej części ustala się za pomocą wskaźnika wymiaru, jeżeli przewiduje to ustawa lub jeżeli wysokość ta pozostaje w stałym stosunku do wysokości emerytury podstawowej, a świadczenie nie ma charakteru jednorazowego.

Świadczenie, którego wysokość jest ustalona za pomocą wskaźnika wymiaru, wypłaca się w kwocie odpowiadającej iloczynowi tego wskaźnika i aktualnej emerytury podstawowej (od 1 marca 2020 r. – 972 zł 40 gr).Jeżeli wysokość świadczenia ustalonego w ten sposób jest niższa od kwoty najniższej emerytury określonej w przepisach emerytalnych (od 1 marca 2020 r. – 1.200 zł 00 gr), wysokość takiego świadczenia podwyższa się z urzędu do tej kwoty.

Podwyższenia do kwoty 1.200,00 zł nie stosuje się do:

1. emerytur rolniczych przyznanych na podstawie art. 19 ust 2,
2. świadczeń, których wypłata została zawieszona w związku z prowadzeniem działalności rolniczej lub osiąganiem przychodów z tytułu zatrudnienia,
3. emerytury i renty z ubezpieczenia pobieranej w zbiegu z emeryturą lub rentą z innego ubezpieczenia społecznego (dotyczy również pobierania jednocześnie emerytur z ZUS i KRUS), jeżeli suma tych świadczeń przekracza kwotę najniższej emerytury, z wyjątkiem renty rodzinnej wypłacanej w zbiegu z rentą socjalną emerytur i rent wypłacanych w wysokości pro-rata.

Przeciętna wysokość emerytury rolniczej w 2019 roku wyniosła 1.275,61 zł, natomiast

w I kwartale br. – 1.237,12 zł, a w II kwartale – 1.290,40 zł.

5. W jakim wieku według Państwa danych rolnicy najczęściej odchodzą na emeryturę? Czy zdrowie rolników pozwala by pracować dłużej aby mieć wyższą emeryturę?

Z danych będących w posiadaniu Kasy wynika, że średni wiek przechodzenia na  emeryturę rolniczą w 2019 roku wynosił dla kobiet 61 lat, zaś dla mężczyzn 66 lat.

6. Czy rolnik na emeryturze może dorobić? Jeśli tak to jaką sumę miesięcznie?

Bez względu na wysokość osiąganego przychodu nie podlegają zawieszeniu ani zmniejszeniu świadczenia osób, które mają ustalone prawo do emerytury rolniczej i osiągnęły powszechny wiek emerytalny (60 lat – dla kobiety i 65 lat – dla mężczyzny). Emeryci ci mogą zarobkować bez ograniczeń.

Natomiast pozostali emeryci (pobierający tzw. emeryturę rolniczą „wcześniejszą”- art. 19 ust 2 ustawy) muszą liczyć się z zawieszeniem (zmniejszeniem) części uzupełniającej pobieranej przez nich emerytury rolniczej, w przypadku osiągania przychodu przekraczającego określone niżej progi zarobkowe.

Jeśli osiągane przez takiego emeryta przychody nie przekraczają 70% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (od dnia 1 czerwca 2020 r. – 3 732 zł 10 gr), świadczenie jest nadal wypłacane w dotychczasowej wysokości.

Natomiast przychody przekraczające kwotę 3 732 zł 10 gr, a nie przekraczające kwoty stanowiącej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (od dnia 1 czerwca 2020 r. – 6 931 zł 00 gr), powodują zmniejszenie części uzupełniającej o kwotę przekroczenia, ale nie więcej niż o maksymalną kwotę zmniejszenia 620,37 zł.

W razie osiągania przychodu przekraczającego kwotę 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (od dnia 1 czerwca 2020 r. – 6 931 zł 00 gr) ulega zawieszeniu część uzupełniająca emerytury rolniczej.

Wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłasza co kwartał Prezes Głównego Urzędu Statystycznego.

Rozmawiała: Marta Nowak-Woźnica