Fenomen odnowy wsi to ludzie aktywni na swoich obszarach, którzy znają potrzeby mieszkańców, mają cele, wizje i chęci. Dajmy im środki, a oni będą wiedzieli, jak je mądrze wykorzystać – powiedział Krzysztof Grabowski, wicemarszałek województwa wielkopolskiego, podczas panelu pt. „Ocena stanu polskiej wsi z perspektywy regionów”, zorganizowanego w ramach Kongresu Odnowy i Rozwoju Wsi w Poznaniu.
Oddolność to fundament skutecznych działań
Panel moderowany przez Adama Nowaka, podsekretarza stanu w MRiRW, skupił się na najważniejszych wyzwaniach i potrzebach wsi w Polsce. Główny wniosek był jasny: to mieszkańcy najlepiej znają lokalne potrzeby, dlatego to im trzeba oddać decyzyjność w kwestii wykorzystania środków finansowych – zarówno unijnych, jak i krajowych.
Wskazano, że samorządy, szkoły, KGW, OSP, rady parafialne i lokalne stowarzyszenia są siłą napędową zmian. Ich działalność w ramach programu LEADER pokazuje, że oddolne inicjatywy budują trwały rozwój społeczności lokalnych.
Przestrzeń do działania i zaufanie – kluczem do sukcesu
Magdalena Marynowska, burmistrz miasta i gminy Osiek, podkreśliła:
– W małej miejscowości można zdziałać bardzo dużo, jeśli da się ludziom przestrzeń do działania i się im nie przeszkadza. W mojej gminie szkoły, fundacje i KGW chętnie sięgają po dotacje, a samorząd im w tym pomaga. Budowanie społeczeństwa obywatelskiego zaczyna się od edukacji dzieci.
Mądre wydatkowanie środków – rola samorządów i organizacji lokalnych
Marek Chmielewski, przewodniczący Zespołu ds. Rozwoju Obszarów Wiejskich, zwrócił uwagę:
– Działania muszą iść od wewnątrz, a nie tylko z zewnątrz. Samorządy są solą tej ziemi. Wiejskie organizacje potrafią najlepiej zidentyfikować potrzeby mieszkańców i wydatkować środki w sposób racjonalny.
Program LEADER – przykład dobrej praktyki
Wojciech Legawiec, prezes ARiMR, przypomniał, że przez 30 lat agencja przekazała znaczące środki m.in. na program LEADER, który wspiera lokalną przedsiębiorczość, kulturę i inicjatywy społeczne.
– Wsparcie otrzymują również Koła Gospodyń Wiejskich, które są coraz aktywniejsze – mówił Legawiec. – W ich działania angażują się nie tylko kobiety, ale i młodzież oraz mężczyźni.
Wciąż potrzeba lepszej infrastruktury
Choć na przestrzeni 30 lat wieś przeszła ogromne zmiany, potrzeby są nadal ogromne.
Adam Struzik, marszałek województwa mazowieckiego, wskazał na:
- braki w kanalizacji,
- niedostateczną infrastrukturę drogową i komunalną,
- potrzebę poprawy dostępu do usług publicznych.
Krzysztof Grabowski dodał, że w Wielkopolsce, mimo wielu inwestycji współfinansowanych ze środków UE, nadal nie brakuje wyzwań w tym zakresie.
Wykluczenie komunikacyjne i cyfrowe – wciąż realny problem
Stanisław Jastrzębski, przewodniczący Związku Gmin Wiejskich, podkreślił znaczenie:
- poprawy dostępu do internetu,
- rozwijania bioenergii,
- modernizacji oczyszczalni ścieków.
Wszyscy uczestnicy byli zgodni, że likwidacja barier infrastrukturalnych i komunikacyjnych to warunek dalszego rozwoju obszarów wiejskich.
Wyludnianie wsi – jak temu przeciwdziałać?
To jedno z głównych wyzwań, jakie stoją przed polską wsią.
Ireneusz Niewiarowski z Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów wskazał, że:
– Wieś peryferyjna wciąż się wyludnia, a atrakcyjna – przyciąga. Musimy tworzyć warunki, by ludzie chcieli zostawać i wracać na wieś.
Marynowska liczy, że angażowanie dzieci i młodzieży w życie społeczne może odwrócić ten trend.
Wyzwania demograficzne – potrzeba działań systemowych
Stanisław Jastrzębski zaznaczył:
– Społeczeństwo się starzeje, szkoły są łączone, a dzieci rodzi się coraz mniej. Coraz częściej szkoły przekształca się w domy dziennego pobytu dla seniorów.
To wyzwanie, które wymaga strategii rozwoju wsi na dekady do przodu.
Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej po 2027 r.
Piotr Całbecki, marszałek województwa kujawsko-pomorskiego, podkreślił konieczność:
– Uwzględnienia głosu regionów i lokalnych potrzeb w przyszłej polityce rolnej UE. WPR musi być bardziej celowana, a środki wydawane z większym udziałem lokalnych społeczności.
Samorządy zmieniły polską wieś
Wszyscy uczestnicy podkreślali ogromne znaczenie samorządów w przemianie wsi:
Adam Struzik:
– Odrodzenie samorządów w 1990 r. było punktem zwrotnym. Zmiany zaszły w każdej dziedzinie – od infrastruktury po jakość życia.
Stanisław Jastrzębski:
– Ostatnie 25 lat to złoty wiek polskiej wsi, ale przed nami wciąż wiele wyzwań.
Podsumowanie: przyszłość wsi zależy od ludzi i mądrego wsparcia
Paneliści byli zgodni – siłą polskiej wsi są jej mieszkańcy. To ich inicjatywy, zaangażowanie i oddolne działania nadają kierunek zmianom. Zadaniem państwa i samorządów jest wspieranie ich działań, zapewnianie środków i tworzenie warunków do rozwoju. Tylko w ten sposób można zatrzymać depopulację, poprawić jakość życia i utrzymać żywotność polskiej wsi.
