Jak skutecznie chronić przyrodę, np. ptaki na terenach wiejskich? Według naukowców z Warszawy i Poznania trzeba lepiej zrozumieć bodźce związane z ochroną – a także czynniki, na podstawie których w rolnictwie i ochronie przyrody podejmowane są decyzje ekonomiczne.
Objęta specjalnym obszarem ochrony ptaków i siedlisk Dolina Biebrzy to teren unikatowy w skali światowej, raj dla obserwatorów przyrody. Grupa badaczy społecznych Uniwersytetu Warszawskiego pod kierownictwem dr hab. Natalii Letki z Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW, połączyła siły z przyrodnikami z UP w Poznaniu i SGGW w Warszawie aby zrozumieć, co najskuteczniej motywuje rolników do dobrowolnego podejmowania ekstensywnych praktyk rolnych, chroniących zagrożone gatunki ptaków na tym obszarze.
Badacze szczególną uwagę zwrócili na wpływ wiedzy o ptakach na podejmowanie praktyk rolno-środowiskowych. W badaniu wykorzystane zostały trzy warianty: w jednym rolnicy byli pytani o własną ocenę swojej znajomości zagadnień związanych z ochroną ptaków. W drugim pytano ich o rozpoznanie i nazwanie chronionych gatunków. W trzecim byli oni informowani o wpływie, jaki ich praktyki rolne mają na środowisko naturalne.
„W badaniu zaobserwowaliśmy tzw. efekt Dunninga-Krugera. Oznacza to, że rolnicy osiągający słabszy wynik w teście na rozpoznawanie chronionych gatunków wyżej oceniali swoją wiedzę niż ci, którzy osiągali wyższe wyniki. Dodatkowo poziom obiektywnie mierzonej wiedza wpływa pozytywnie na gotowość do podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska, a poziom wiedzy ocenianej subiektywnie ma wpływ negatywny” – podkreśla główny autor badania, prof. Mikołaj Czajkowski z Wydziału Nauk Ekonomicznych UW, cytowany w materiale prasowym przesłanym PAP.
Nieskuteczne okazało się również informowanie rolników o wpływie praktyk rolnych na środowisko.
„Pozytywny wpływ informacji jest sugerowany przez wcześniejsze publikacje naukowe, ale zbudowanie skutecznej, poprawnej motywacyjnie kampanii informacyjnej wymaga dokładnego zrozumienia procesu poznawczego i motywacji wśród rolników. Perspektywa konsumentów jest już dość dokładnie poznana; zrozumienie producentów, również rolników, to wciąż nowy obszar w ekonomii środowiska” – zauważa Katarzyna Zagórska.
„Wartość badań takich, jak to, polega przede wszystkim na lepszym zrozumieniu bodźców do ochrony przyrody, co daje możliwości zaprojektowania skuteczniejszej polityki. Współpraca naukowców z różnych dziedzin pozwoliła na lepsze zrozumienie złożonych czynników, warunkujących decyzje ekonomiczne w rolnictwie i ochronie przyrody” – dodaje dr hab. Natalia Letki.
Rolnicy osiągający słabszy wynik w teście na rozpoznawanie chronionych gatunków wyżej oceniali swoją wiedzę niż ci, którzy osiągali wyższe wyniki. Dodatkowo poziom obiektywnie mierzonej wiedza wpływa pozytywnie na gotowość do podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska, a poziom wiedzy ocenianej subiektywnie ma wpływ negatywny
Autorzy publikacji przypominają w informacji przesłanej PAP, że obserwowane współcześnie wymieranie gatunków i zanik bioróżnorodności ma skalę bezprecedensową w historii – wynika z wcześniejszych analiz 15 tysięcy publikacji naukowych. Wnioski te przedstawiono w raporcie IPBES 2019. Jako główną przyczynę wskazano na zmiany w wykorzystaniu gruntów. Autorzy tych analiz podkreślają szczególną rolę rolnictwa w przekształcaniu naturalnych siedlisk zwierząt.
Wyniki badania ukazały się w czasopiśmie „Land Use Policy”.
