Ostatni zabieg w rzepaku: desykacja łanu przed zbiorem

Rzepak ozimy należy do roślin o najdłuższym okresie wegetacji. Jego obecności na polu od momentu siewu do zbioru to pełne 10 miesięcy. Desykacja to ostatni zabieg ochroniarski, który umożliwia zbiór nasion po wielomiesięcznej ochronie przed chorobami, szkodnikami i chwastami. Dodatkowe nakłady to zakup nasion i nawozów oraz koszty sprzętu uwzględniające paliwo i amortyzację. Wreszcie wynagrodzenia dla pracowników lub własna praca. To sumarycznie potężne nakłady, utracić plon pod koniec wegetacji to wielka strata. Pomimo wszystko zabieg desykacji ma tylu samo zwolenników co przeciwników.

Nie można zalecać desykacji, ani twierdzić, że jest zbędna. Wszystko zależy od przebiegu pogody, bujności plantacji, poziomu dojrzewania łuszczyn oraz nasion. Dlatego wpływ wszystkich czynników i towarzyszące im okoliczności są, a przynajmniej powinny być rozpatrywane indywidualnie na każdym polu.

Czasami na bujnie rozrośniętych plantacjach, zielona masa roślin rzepaku jest tak wielka, że utrudnia sprawne działanie kombajnu. Desykacja, która umożliwi sprawną pracę sprzętu, jest wtedy wskazana. Na plantacjach silnie zachwaszczonych, zwłaszcza gatunkami wieloletnimi oraz chwastami w trakcie kwitnienia oraz zawiązywania owoców i nasion, zabieg desykacji warto również  wykonać. Unika się wtedy powtórnego przejazdu na ściernisku i dodatkowego zabiegu zwalczania chwastów. Na plantacjach, na których z jakichkolwiek przyczyn obserwuje się nierównomierne dojrzewanie łuszczyn, zabieg dosuszania wyrównuje ten proces, dzięki czemu uzyskany plon jest wyższy i lepszej jakości.

Na plantacjach wyrównanych pod względem dojrzałości, pozbawionych chwastów, o stosunkowo niedużej liczbie jeszcze asymilujących liści, pokroju roślin nie utrudniających zbioru, desykacja jest zbędna. Pod koniec wegetacji często nie są widoczne ścieżki przejazdowe „zamaskowane” przez bujnie rozrośnięty rzepak. Wtedy rzeczywiście podczas zabiegu desykacji, sprzęt może spowodować zniszczenie części łuszczyn wypełnionych nasionami, niektórzy plantatorzy w takiej sytuacji rezygnują z niego. Jednym z decydujących elementów jest również pogoda. Często susza lub ograniczona ilość opadów decyduje o tym, że zabieg desykacji nie jest konieczny.

Zabieg dosuszania trudno jest przewidzieć i zaplanować. Jednak aby nie być zaskoczonym lepiej się z nim zapoznać.

Najbardziej popularną substancją czynną wykorzystywaną do desykacji rzepaku jest glifosat. Aktualnie na rynku znajduje się blisko dziewięćdziesiąt produktów handlowych zawierających ten związek. Praktycznie wszystkie, można użyć do desykacji. Niestety do tego celu jest zarejestrowana mniej więcej połowa z nich. Większość z dopuszczonych do zabiegu preparatów jest produkowanych w formulacji „360 SL. Najczęściej są zalecane w dawce 1080 do 1440 g substancji czynnej na hektar, co analogicznie odpowiada dawce 3,0 lub 4,0 l/ha gotowego preparatu. Dawki środków o innej zawartości substancji czynnej należy odpowiednio przeliczyć. Warto wziąć pod uwagę możliwość obniżenia ilości wody użytej do zabiegu bądź łączne stosowanie glifosatu z adiuwantami. Szczegółowe dane zamieszczono w tabeli 1. Zabieg dosuszania należy wykonać w fazie BBCH 85-87 to znaczy, gdy 50–70% łuszczyn dojrzewa, a znajdujące się w nich nasiona są twarde o brązowej barwie. 

Istnieje jedno typowe przeciwwskazanie zastosowania glifosatu do desykacji. Dotyczy to plantacji nasiennych. Jedną z cech działania glifosatu jest bardzo szybkie zasuszanie kiełków, co obniża wartość nasion jako materiału siewnego. To dyskwalifikujący stosowanie glifosatu na tego typu plantacjach. Natomiast brak przeciwwskazań stosowania glifosatu na wszelkiego typu plantacjach przeznaczonych na jakiekolwiek przetwórstwo, w tym również na konsumpcję. Efekt chwastobójczy jest bezpośredni, ale także należy rozpatrywać go pod kątem działania na nasiona. Zasuszanie kiełków dotyczy także nasion chwastów, zwłaszcza jeszcze nie całkowicie dojrzałych. Spektrum zwalczanych chwastów  jest bardzo szerokie. Obejmuje także gatunki wieloletnie, w tym również perz właściwy.

Innym wariantem desykacji jest stosowanie preparatu Reglone 200 SL i jego blisko dziesięciu odpowiedników (dikwat). Podobnie jak glifosat działa nieselektywnie. Różnica polega na tym, że jest środkiem kontaktowym czyli parzącym (nie działa systemicznie jak glifosat), dlatego niszczy tylko części nadziemne roślin, tym samym nie jest skuteczny w zwalczaniu chwastów wieloletnich. Ponadto desykacja rzepaku wyrównuje dojrzewanie roślin eliminując wpływ nierównomiernego rozsiania nawozów mineralnych i zróżnicowania glebowego, zmniejsza skłonność łuszczyn do pękania.  Zaletą tej substancji czynnej jest możliwość wykonania zabiegu także na plantacjach nasiennych. Bez względu na posiadany produkt handlowy należy go stosować w dawce 2,0-3,0 l/ha, gdy łuszczyny rzepaku na pędach głównych w 70% są żółto-zielonkawe, a nasiona są koloru od ciemnobrązowego do czarnego. takie objawy obserwuje się na ogół 4–10 dni przed zbiorem.

Roślin oraz ich części potraktowanych środkiem zawierającym dikwat, a także resztek poomłotowych nie wolno przeznaczać do spożycia na paszę wcześniej, niż po upływie 3 tygodni od zbioru. W dziennej diecie żywieniowej krów, owiec i kur udział paszy desykowanej środkiem zawierającym dikwat nie powinien przekraczać 25 %.

Ostatni wariant desykacji rzepaku to zastosowanie karfentrazonu etylowego (znany bardziej jako herbicyd Aurora 40 WG) pod handlową nazwą Spotlight Plus 60 EO. Substancja ta z odpowiednio dobranymi komponentami służy także jako desykant do rzepaku. Oprócz dosuszania także wyrównuje dojrzewanie oraz zmniejsza skłonność łuszczyn do pękania, a także zwalcza chwasty. Najlepszy efekt można uzyskać po zastosowaniu, gdy 70% łuszczyn jest żółtych, a nasiona w górnej części pędów są ciemnobrązowe.
Zabiegi desykacji rzepaku oparte są na trzech substancjach czynnych (glifosat, dikwat, karfentrazon etylu). To skromny zasób, jednak w praktyce całkowicie wystarczający. Zaletą wszystkich jest dodatkowe działanie, począwszy od wyrównywania dojrzewania, zapobiegania otwieraniu się łuszczyn po zwalczanie w chwastów, zastępujące zabieg odchwaszczania ściernisk. 

Tabela 1 – Możliwości desykacji rzepaku – KLIKNIJ

 
Po zbiorach rzepaku przychodzi czas na żniwa. Zboża w zależności od warunków pogodowych są zbierane w różnych terminach, zwłaszcza, że należy tu rozpatrzyć, licznie uprawiane zarówno formy jare jak ozime. Środki do desykacji zbóż ograniczone są do jednej substancji czynnej –  glifosatu. Stosowanie glifosatu w zbożach ma inaczej rozłożone „akcenty” niż w rzepaku. W przypadku zbóż bardziej kładzie się nacisk na zwalczanie chwastów, zwłaszcza wieloletnich, rezygnując już wtedy z zabiegu odchwaszczania ściernisk. Natomiast „ułatwienie zbioru” jest sprawą bardziej marginalną.

W zbożach liczba zarejestrowanych herbicydów zawierających glifosat jest większa niż w rzepaku, chociaż zgodnie z przepisami nie wolno stosować wszystkich zarejestrowanych. Sama rejestracja w zbożach jest bardziej skomplikowana. Chociaż z praktycznego punktu widzenia wszystkie preparaty można stosować identycznie (uwzględniając zawartość substancji czynnej) to ich rejestracja w poszczególnych gatunkach zbóż oraz formach (jare, ozime) jest różna. Zakres stosowania dla niektórych preparatów obejmuje tylko jeden gatunek i formę (najczęściej pszenica ozima), a inne są dopuszczone we wszystkich zbożach. To skomplikowana i nierozsądna rejestracja, ale wynika z przede wszystkim z raportów dostarczonych przez poszczególne firmy rejestrujące, a także po części z stosowanych procedur.

Wymienione w tabeli 2. środki należy stosować w fazie dojrzałości woskowej ziarna (BBCH 85-87), gdy jego wilgotność wynosi 20-30 %, to jest na 10-14 dni przed przewidywanym zbiorem. W momencie wykonywania zabiegu chwasty powinny być zielone i znajdować się w fazie intensywnego rozwoju. Ekonomiczne zabiegi umożliwiające zmniejszenie dawki glifosatu są związane z obniżonymi dawkami wody (podobnie jak w rzepakach) oraz łącznym stosowaniem z adiuwantami. W etykietach niektórych herbicydów wymieniony do łącznych zabiegów jest adiuwant AS 500 SC lub używany jako adiuwant siarczan amonu. Należy wziąć pod uwagę, że jako dodatek wspomagacza można także użyć adiuwanty nie wykazane w etykietach, ale zalecane przez ich producentów (np. Asystent+, Mediator Max, Silwet)

Jeżeli w ciągu dnia spodziewane są wysokie temperatury zabieg należy wykonać rano lub późnym popołudniem. Zbiór kombajnowy zalecany jest pod kątem prostym lub w kierunku przeciwnym do przejazdu opryskiwacza. Słomy nie używać jako podłoża ani podściółki ogrodniczej, można ją używać jako paszę lub podściółkę dla zwierząt. Glifosatu nie stosować w zbożach  przeznaczonych na materiał siewny.

Tabela 2. Desykacja, ułatwienie zbioru oraz zwalczanie chwastów w zbożach – KLIKNIJ

Adam Paradowski, IOR Poznań, fot. flickr.com/clint and dad