Duża wydajność i wysoka wartość pokarmowa kukurydzy sprawiają, iż jest ona w krajach słabo rozwiniętych podstawą wyżywienia ludzi, a w wysoko rozwiniętych stosowana jest jako pasza dla zwierząt gospodarskich.
Ostatnio wykorzystywana jest coraz częściej do produkcji biogazu i bioetanolu. Kierunek użytkowania jest ściśle skorelowany z różnymi cechami morfologicznymi roślin kukurydzy, dlatego przy wyborze odpowiedniej odmiany powinniśmy zwrócić uwagę na nieco inne cechy charakterystyki. Jakie parametry weryfikować decydując się na uprawę przeznaczoną do produkcji pasz objętościowych i energetycznych dla zwierząt przeżuwających?
Parametry kiszonki z kukurydzy
Do niedawna głównym wskaźnikiem rozpatrywanym przez rolników był plon ogólny świeżej masy. W chwili obecnej powszechnie używa się bardziej miarodajnego parametru określającego wydajność plonu kiszonki jakim jest plon ogólny suchej masy. Dlatego też w ostatnich latach wysiłki hodowców skupiały się wokół zwiększenia poprawy właśnie tej wielkości. Cel osiągnięto dzięki zwiększeniu wysokości roślin i plonu ziarna.
Wysokie i obficie ulistnione rośliny – o dużej biomasie, gwarantują zdecydowanie wyższy plon masy kiszonkowej niż odmiany o budowie kompaktowej. Odmiany dojrzewające później są bardziej plenne, jednak ich wczesność musi być tak dobrana do rejonu uprawy, aby ich zbiór można było przeprowadzić w korzystnych warunkach pogodowych i przy optymalnej dojrzałosci fizjologicznej ziarna, gwarantujacych zachowanie najlepszych parametrów jakościowych kiszonki. Generalnie zasada jest następująca – im późniejszy zbiór kukurydzy, tym wyższy plon suchej masy. Optymalna zawartość suchej masy w plonie ogólnym powinna wynosić 32-35%, z czego około połowa powinna pochodzić z ziarna.
Kiszonka z kukurydzy powinna charakteryzować się wysoką koncentracją energii. Energia ta pochodzi z dwóch źródeł: ze skrobi pochodzącej z ziarna oraz z włókna obecnego w łodydze, liściach, osadce oraz liściach okrywowych. W związku z tym najlepsze odmiany kiszonkowe powinny odznaczać się wysokim plonem ziarna i jego udziałem w kiszonce oraz wysoką strawnością włókna.
Zawartość skrobi w masie kiszonkowej waha się pomiędzy 30 a 38% i zależy od terminu zbioru, stosunku suchej masy ziarna do pozostałej części rośliny oraz stresów środowiskowych, które występowały w trakcie okresu wegetacyjnego.
Włókno to dominujący składnik ściany komórkowej. W jego skład wchodzą celuloza i hemiceluloza, które są trawione przez enzymy drobnoustrojów obecnych w przewodzie pokarmowym przeżuwaczy, oraz lignina, która wykazuje negatywny wpływ na strawność włókna – wiąże ona celulozę z hemicelulozą i nie jest trawiona. Z włóknem jest odwrotnie niż ze skrobią. Im późniejszy zbiór roślin, tym niższa jego strawność. Dlatego też termin zbioru kukurydzy na kiszonkę ma tak duże znaczenie. Kukurydzę na kiszonkę należy zbierać, gdy zawartość suchej masy w plonie ogólnym wynosi 28-38%, przy czym najbardziej optymalny przedział to 32-35%. Zbyt wczesny termin – zbyt mokra masa, oznacza zbyt małą zawartość skrobi, niższą efektywność procesu fermentacji i straty składników pokarmowych, czyli generalne obniżenie jakości finalnego produktu. Z kolei rośliny sprzątnięte z pola zbyt późno charakteryzują się twardszym, gorzej strawnym ziarnem, zwiększoną zawartością niestrawnego włókna oraz tendencją do pleśnienia w trakcie procesu fermentacji.
Ponadto ważny jest również efekt stay-green, czyli zdolność do utrzymania „zieloności” wegetatywnych części roślin. Cecha ta umożliwia dłuższą akumulację składników pokarmowych oraz wydłużony okres zbioru i przydatności odmiany do zakiszania. Poszczególne odmiany mogą znacząco różnić się między sobą wydajnością i jakością, dlatego przed podjęciem ostatecznej decyzji warto dobrze przeanalizować ich cechy.
Wybór właściwej odmiany kukurydzy do określonego kierunku użytkowania jest jednym z ważniejszych czynników decydujących o powodzeniu uprawy. Przy wyborze kukurydzy kiszonkowej należy przede wszystkim zweryfikować plon ogólny suchej masy, zawartość skrobi i strawność włókna.
Anna Rogowska, fot. Kamila Szałaj
