Sytuacja na rynku cukru osiągnęła poziom krytyczny – alarmują zarówno plantatorzy, jak i przedstawiciele branży cukrowniczej. Ceny skupu buraków są tak niskie, że produkcja stała się całkowicie nieopłacalna, a wielu rolników zastanawia się, czy w ogóle siać buraki w przyszłym roku.
Cukier tańszy niż koszty produkcji
W sklepach konsumenci kupują cukier nawet po 1,49 zł za kilogram, gdy jego koszt wyprodukowania wynosi 2,52 zł. „To nie ma żadnego sensu ekonomicznego” – mówią rolnicy. Tanie promocje w marketach oznaczają realne straty dla całego łańcucha dostaw – od pola po cukrownię.
Najtrudniejszą sytuację mają właśnie cukrownie, które usiłując opróżnić magazyny, wyprzedają cukier z zeszłorocznych zbiorów poniżej kosztów. To cukier z buraków skupionych jesienią 2024 r., których cena została ustalona już we wrześniu 2023 r. – czyli w czasie kampanii wyborczej. Według ekspertów, wtedy ceny minimalne były sztucznie zawyżane, co dziś odbija się czkawką całej branży.
Krajowa Grupa Spożywcza zaniża ceny
Do pogarszającej się sytuacji przyczynia się również Krajowa Grupa Spożywcza, która – jak opisuje „Gazeta Wyborcza” – sprzedaje cukier poniżej kosztów, by poradzić sobie z nadwyżkami. „Rok temu tona cukru w hurcie kosztowała 4 tys. zł, dziś to już tylko 2 tys. zł” – przyznaje osoba z kierownictwa spółki. To oznacza, że cały sektor działa na granicy opłacalności, a w przypadku wielu gospodarstw – już poniżej tej granicy.
Rolnicy: „Nie zarabiamy, walczymy o przetrwanie”
Piotr Łukaszewicz z gminy Jarocin (Wielkopolska), który ma 80 ha buraków, nie ukrywa frustracji.
– W tym roku nie mówimy w ogóle o zysku, chcemy tylko przetrwać – mówi. – Nastroje na wsi robią się nieciekawe.
Podobnie ocenia sytuację Tomasz Wawrzyniak z gminy Kościan:
– Jeśli cena się nie zmieni, w przyszłym roku zrezygnuję z uprawy. Przy obecnych warunkach, gdy skup wynosi zaledwie 30 euro za tonę, opłacalność mają tylko najlepsi rolnicy z bardzo dobrymi plonami. – Dwa tygodnie temu było tak sucho, że buraki zaczęły padać – dodaje.
Obawy o przyszłość: import z Ukrainy i Ameryki Południowej
Plantatorzy obawiają się także konkurencji z zagranicy. Chodzi o planowane zwiększenie limitów importowych na cukier z Ukrainy oraz o potencjalną umowę handlową z krajami Ameryki Południowej, które mogą zalać rynek tanim surowcem. To byłby ostatni cios dla polskich rolników, którzy i tak ledwo wiążą koniec z końcem.
„Burak stracił opłacalność”
– Sytuacja jest krytyczna, burak stracił opłacalność – mówi wprost Rafał Strachota, dyrektor Krajowego Związku Plantatorów Buraków Cukrowych.
Jeśli rząd nie podejmie zdecydowanych działań – ostrzegają rolnicy – w kolejnych latach powierzchnia upraw buraków w Polsce może drastycznie spaść. A to oznacza problemy nie tylko dla plantatorów, ale też dla całego sektora przetwórczego i bezpieczeństwa żywnościowego kraju.
