Krajowa Rada Izb Rolniczych, wobec niepokojów rolników i wielu zapytań dotyczących Dyrektywy o przywróceniu zasobów przyrodniczych, która nakazuje przywrócenie warunków przyrodniczych między innymi poprzez zalanie terenów wcześniej zmeliorowanych, np.: wzdłuż biegów rzek, dawnych terenów podmokłych czy torfowisk itd., zwróciła się do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z pytaniami.
Oto pytania:
– Kiedy nastąpi realizacja tych przepisów i w jakim zakresie?
– Obecnie na tych terenach prowadzona jest działalność rolnicza – w jakim stopniu będzie to dotyczyło rolników którzy osuszyli tereny i prowadzą na nich produkcję rolniczą.
Ministerstwo dopowiedziało w następujący sposób:
17 czerwca br. przyjęto rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych (Dz.U.UE.L.2024.1991).
Nadrzędnym celem rozporządzenia jest przyczynianie się do ciągłej, długoterminowej i trwałej odbudowy różnorodnej biologicznie i odpornej przyrody na obszarach lądowych i morskich UE poprzez odbudowy ekosystemów, jak również przyczynianie się do osiągnięcia przez UE celów w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej oraz wypełnienie międzynarodowych zobowiązań UE.
Polska głosowała przeciwko przyjęciu tych przepisów z uwagi na możliwe niekorzystne dla rolników konsekwencje wynikające z konieczności realizacji celów dotyczących odtworzenia ekosystemów rolniczych. Jednak rozporządzenie to ostatecznie uzyskało poparcie większości państw członkowskich UE i zostało przyjęte. Jednak, w wyniku uwag (m.in. Polski), złagodzono przepisy w zakresie ekosystemów rolnych i zwiększono elastyczność dla państw członkowskich.
W zakresie odbudowy ekosystemów rolnych (art. 11 rozporządzenia) państwa członkowskie zobowiązane będą do wprowadzenia środków odbudowy (podjęcia wysiłków) mających na celu: osiągnięcie na poziomie krajowym trendu wzrostowego co najmniej 2 z 3 wymienionych poniżej wskaźników w ekosystemach rolniczych:
- liczebność motyli na obszarach trawiastych,
- zasoby węgla organicznego w glebach mineralnych gruntów uprawnych,
- odsetek gruntów rolnych z elementami krajobrazu o wysokiej różnorodności;
- zwiększenie liczebności pospolitych ptaków krajobrazu rolniczego o 5% do 2030, 10% do 2040 r. i 15% do 2050 r. (względem poziomu krajowego określonego na pierwszy dzień miesiąca następującego po 12 miesiącach od daty wejścia w życie niniejszego rozporządzenia),
- przywrócenie gleb organicznych wykorzystywanych w rolnictwie będących osuszonymi Działania te muszą być wprowadzone w odniesieniu do co najmniej:
– 30% obszarów do 2030, z czego co najmniej 1/4 ma być ponownie nawodniona,
– 40% obszarów do 2040, z czego co najmniej 1/3 ma być ponownie nawodniona (propozycja KE to odpowiednio: 50% i 1/2),
– 50% do roku 2050, z czego co najmniej 1/3 ma być ponownie nawodniona (propozycja KE to odpowiednio: 70% i 1/2).
Do obliczania stopnia realizacji celów, o których mowa w lit. a-c państwa członkowskie będą mogły zaliczyć środki odbudowy, w tym ponowne nawadnianie na obszarach:
- wydobywania torfu,
- innych niż użytkowane rolniczo i wydobycie torfu,
- maksymalnie do 40% tych obszarów.
Co istotne, ponowne nawadnianie na gruntach rolnych pozostaje dla rolników dobrowolne. To na państwach członkowskich spoczywać będzie obowiązek osiągnięcia celów dotyczących ponownego nawadniania osuszonych torfowisk. Oznacza to, że to państwa członkowskie będą musiały tworzyć zachęty do ponownego nawadniania, aby uczynić je dla rolników atrakcyjną opcją, a także wspierać dostęp do szkoleń i doradztwa na temat korzyści płynących z ponownego nawadniania torfowisk.
Dodatkowo, w przypadku ponownego nawadniania osuszonych torfowisk, możliwe będzie obniżenie celów ze względu na znaczący negatywny wpływ np. na infrastrukturę, budynki, przystosowanie się do zmiany klimatu lub inne interesy publiczne oraz jeżeli takie ponowne nawodnienie nie może odbyć się na gruntach innych niż rolnicze.
Państwa członkowskie zobowiązane będą do opracowania i przedłożenia KE w terminie 24 miesięcy od wejścia w życie rozporządzenia Krajowego Planu Odbudowy Zasobów Przyrodniczych, w którym będą określone m.in. działania służące realizacji ww. celów. Przykładowe tego typu działania zostały zawarte w załączniku VII rozporządzenia w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych, są to np.:
- w stosownych przypadkach ograniczenie intensywności wypasu oraz przywrócenie ekstensywnego wypasu z wykorzystaniem zwierząt gospodarskich i ekstensywnych systemów koszenia tam, gdzie zostały one porzucone,
- zaprzestanie zaorywania użytków zielonych,
- usunięcie niepożądanych zarośli lub nierodzimych plantacji na użytkach zielonych, terenach podmokłych, w lasach i na terenach o ubogiej roślinności,
- zwiększenie powierzchni użytków rolnych objętych m.in. rolnictwem ekologicznym lub system rolno-leśnym, uprawą wielogatunkową i płodozmianem, integrowaną ochroną roślin i gospodarką składnikami odżywczymi.
Prócz odbudowy ekosystemów rolnych rozporządzenie mówi jeszcze o:
– odbudowie ekosystemów lądowych, przybrzeżnych i słodkowodnych,
– odbudowie ekosystemów morskich,
– energii ze źródeł odnawialnych,
– obronie narodowej,
– odbudowie ekosystemów miejskich,
– odbudowie naturalnej łączności rzek oraz naturalnych funkcji powiązanych równin zalewowych,
– odbudowie populacji owadów zapylających,
– odbudowie ekosystemów leśnych,
– zasadzenie trzech miliardów dodatkowych drzew.
Teraz państwa członkowskie UE muszą przygotować Krajowe Plany Odbudowy, które będą podlegały ocenie przez Komisję Europejską. Państwa UE zapisami tego rozporządzenia zostały również zobowiązane do monitorowania zasobów oraz efektów wdrażania odbudowy zasobów przyrodniczych, a także regularnej sprawozdawczości. Pierwsze sprawozdanie państwa członkowskie muszą przekazać do dnia 30 czerwca 2028 r., a następnie co najmniej co trzy lata Komisji Europejskiej.
Opracowanie:
Marta Ceglarek
