Na prawidłowy przebieg wychowu i chowu drobiu wpływ ma profilaktyka obejmująca w stosowaniu zespół sposobów postępowania i przeprowadzonych zabiegów, których celem jest niedopuszczenie do zachorowania, a nawet zagrożenia chorobą zwierząt w stadzie oraz uzyskanie wysokiej wydajności uwarunkowanej genetycznie. Jedną z podstawowych czynności w małych stadach jest ciągłe brakowanie ptaków z objawami chorobowymi, bez apetytu, nadmiernie wychudzonych, z uszkodzeniami ciała, kulawych i z wynicowanym jajowodem. Ptaki te są zagrożeniem dla pozostałych, gdyż osłabione mogą być siedliskiem chorób.
Profilaktyka w dużych stadach o wysokim poziomie produkcji obejmuje swym programem szczepienia rodziców i piskląt. Program szczepień profilaktycznych winien być dostosowany do lokalnych zagrożeń chorobowych. Ze względu na różnorodność przyczyn chorób zapobieganie musi być różne z równoczesnym stosowaniem kilku zabiegów. Niekiedy pominięcie jednego zabiegu może zniszczyć całość. Nieskuteczne szczepienia mogą mieć miejsce u zwierząt charłacznych, niedożywionych czy utrzymanych w złych warunkach higienicznych lub w nieodpowiednich warunkach klimatycznych.
Skuteczność szczepionki zależy od warunków środowiska i odporności organizmu. Zabieg niegroźny dla matki może być zabójczy dla płodu. Istotnym jest również, że upływający czas 2 tygodni od szczepienia przeciwciałami jest dla ptaka okresem bezbronnym, więc pozostaje profilaktyka dla tzw. okresu zwiększonego ryzyka. Budynek musi być wyczyszczony i zdezynfekowany. Poza tym nie należy wychowywać w jednym kurniku kur i kurcząt ze względu na możliwość zakażenia kurcząt.
Podawanie szczepionek może być groźne dla człowieka, szczególnie jeśli stosujemy ją w formie aerozolu. Bezpieczne jest podawanie w iniekcji względnie w wodzie do picia. Obawy jednak nie są duże, gdyż większość chorób drobiu jest inna niż u człowieka.
Stara zasada brzmi "lepiej zapobiegać niż leczyć". Oznacza to zarówno wyższą skuteczność jak i mniejszy koszt zapobiegania w stosunku do leczenia. Na ile ważna jest profilaktyka może świadczyć to, że w dużych obiektach – fermach programy profilaktyczne stosowane są jako obowiązkowy element technologii. Profilaktyka ogólna obejmuje przede wszystkim zabiegi typu organizacyjnego, techniczne i zootechniczne, które w zdecydowanej większości winien realizować sam producent.
Przed przyjęciem piskląt lub dorosłych ptaków do budynku należy wykonać następujące czynności w podanej niżej kolejności:
- spryskać środkiem owadobójczym ściółkę po uprzednio chowanych ptakach,
- wynieść karmidła i poidła do innego pomieszczenia w celu umycia i odkażenia,
- omieść sufit, otwory wentylacyjne i ściany z kurzu,
- usunąć ściółkę z poprzedniego chowu,
- umyć pomieszczenie wodą z dodatkiem środka myjącego lub preparatu odkażającego (najlepiej ciepłą wodą pod ciśnieniem, jako środka myjącego można użyć 0,1 % roztwór Natusanu),
- zalepić ewentualne otwory świadczące o obecności myszy lub szczurów (np. betonem),
- przeprowadzić dezynfekcję (do tego zabiegu można użyć 2 % roztworu sody żrącej; 4 – 5 % roztworu technicznej formaliny; 2 – 4 % roztworu Polleny Jod K; 2 % roztwór Virkonu, 1 % roztwór Halamidu lub CID 20),
- powtórnie spryskać środkiem owadobójczym umyte grzędy i gniazda,
- wybielić pomieszczenie świeżo przygotowanym mlekiem wapiennym (1 część wapna gaszonego + 3 części wody),
- rozłożyć nową ściółkę (ściółkę można spryskać jednym z wyżej wymienionych preparatów odkażających i rozstawić umyty i odkażony sprzęt).
Przeciwko kokcydiozie występującej głównie u drobiu grzebiącego użyć można preparatów, którymi kolejno spryskuje się ściany i posadzkę. W wyniku reakcji między tymi preparatami powstaje amoniak niszczący kokcydie. Zabieg przeciwko kokcydiozie należy wykonać bardzo ostrożnie, używając maski gazowej.
W czasie czyszczenia pomieszczeń wskazane jest również przeprowadzenie deratyzacji. Środki przeciw gryzoniom umieszcza się w miejscach ich wędrówek wewnątrz i na zewnątrz budynku.
Proekologiczne systemy chowu uwzględniają potrzeby korzystania ptaków z wybiegów. Za najmniejszą powierzchnię wybiegu uważa się 0,7 m2/sztukę, a optymalna to 10 m2/sztukę. Wybiegi z których korzysta drób powinny być również okresowo odkażane z uwagi na to, że są jednym z źródeł zakażania ptaków bakteriami chorobotwórczymi. Do ich odkażania można użyć 10 – 20 % zawiesiny wapna chlorowanego lub mleka wapiennego względnie siarczanu żelaza lub miedzi rozpuszczonych w wodzie w proprcji 6 kg związku na 200 l wody (1 – 4 kg roztworu/ m2 wybiegu). Zdezynfekowany wybieg pozostawia się na kilka dni na działanie promieni słonecznych, a następnie płytko zaoruje. Po bronowaniu wybieg można obsiać mieszanką traw z biała koniczyną. Wybiegi o małych powierzchniach można po odkażeniu posypać piaskiem (5 cm warstwa) lub ścielić słomą. Zbiorniki wodne, z których korzystają kaczki lub gęsi odkaża się 0,5 – 5 % roztworem siarczanu miedzi lub nadmanganianu potasu.
W pierwszych dniach wychowu należy dbać o utrzymanie w nienagannej czystości karmideł i poideł. Trzeba również zwrócić uwagę na to, aby podawana w pierwszych dniach życia do woli pasza nie zalegała długo w karmidłach, gdyż zanieczyszczona odchodami szybko pleśnieje i może doprowadzić do zakażeń. Pomieszczenie z ptakami odkaża się okresowo 4 – 6% roztworem formaliny lub 2% roztworem Polleny J K. Strumień roztworu ze środkiem odkażającym kieruje się w stronę sufitu (zamgławianie), a nie bezpośrednio na ptaki.
Jednym z bardzo ważnych zabiegów profilaktycznych jest utrzymywanie ściółki w dobrym stanie. Twarda, zbita i wilgotna ściółka uszkadza ptakom nogi. Ściółka powinna być ze zdrowej i suchej słomy (najlepiej pszennej), wymieszana z trocinami lub wiórami drzewnymi i z torfem. U drobiu wodnego nie powinno się stosować trocin, gdyż niszczą upierzenie. Przed założeniem ściółki sypie się na posadzkę wapno hydratyzowane lub superfosfat w ilosci 0,25 – 0,5 kg/m2. Środki te działają osuszająco. Podczas chowu można również zużytą ściółkę posypać superfosfatem i przykryć nową warstwą. Sypanie w ściółkę niewielkich ilości ziarna (owies) lub żwiru powoduje, ze ptaki grzebiąc (kury, indyki) przewietrzają ją co pozwala na utrzymanie właściwej struktury i wilgotności ściółki. Grubość warstwy ściółki (od 5 do 15 cm) zależy od pory roku, okresu życia i rodzaju posadzki.
Bardzo ważnym zabiegiem profilaktycznym w czasie chowu drobiu jest właściwe składowanie pasz i odpowiednie żywienie. Pełnoporcjowe mieszanki paszowe ze względu na swój skład są bardzo dobrą pożywką dla drobnoustrojów, dlatego też w czasie przechowywania nie można dopuścić do ich zawilgocenia. Ptakom żywionym paszami gospodarskimi należy podać dodatki witaminowo-mineralne. Trzeba również dbać o to, aby miały zapewnione swobodny dostęp do czystej i zimnej wody.
Źródło: Janusz Wojciechowski, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.kpodr.pl, fot. sxc.hu
