Unia Europejska przygotowuje się do wdrożenia głębokich uproszczeń we Wspólnej Polityce Rolnej (WPR). Opublikowany 14 maja 2025 r. projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zawiera propozycje zmian, które mają zmniejszyć biurokrację, uprościć kontrole i dostosować przepisy do realiów gospodarstw. Zmiany mogą wejść w życie w latach 2026–2027, a ich celem jest poprawa efektywności systemu i ułatwienie życia rolnikom – szczególnie tym mniejszym i ekologicznym.
Warunkowość: mniej obowiązków, więcej elastyczności
System warunkowości, czyli zestaw podstawowych wymogów dla rolników ubiegających się o płatności, zostanie zliberalizowany i dostosowany do lokalnych warunków gospodarowania. Powtarzające się obowiązki mają być ograniczone, a rolnicy ekologiczni zostaną automatycznie zwolnieni z niektórych norm GAEC, co uprości im dostęp do dopłat.
Płatności bezpośrednie: uproszczenia i nowe formy wsparcia
Planowane zmiany w płatnościach bezpośrednich obejmują:
- elastyczniejsze podejście do przyznawania środków,
- dostosowanie form wsparcia do specyfiki gospodarstw,
- nowe narzędzia monitorowania efektów płatności.
Szczególnie skorzystają małe gospodarstwa – limit ryczałtowych płatności ma zostać podniesiony do 2500 euro, a najmniejsi rolnicy mają zostać zwolnieni z systemu warunkowości.
Sektory priorytetowe: więcej środków na ekologię i torfowiska
Zmiany przewidują dodatkowe wsparcie dla sektorów specjalnych, w tym:
- rolnictwa ekologicznego,
- ochrony torfowisk,
- działań na rzecz klimatu.
Rolnicy będą mogli otrzymywać płatności na jednostki inwentarza oraz ule, jeśli realizują działania proekologiczne.
Rozwój obszarów wiejskich i współpraca
Ułatwienia obejmą także:
- projekty EIP (Europejskie Partnerstwo Innowacyjne),
- programy współpracy lokalnej.
Zmniejszy się liczba formalności, a raportowanie postępów będzie mniej uciążliwe.
Sprawozdawczość i kontrole: mniej biurokracji, więcej skuteczności
Jedną z kluczowych zmian jest przejście z rocznego raportowania na dwuletnie przeglądy, co znacznie odciąży administrację i beneficjentów. Kontrole będą rzadsze, a sankcje będą nakładane tylko za istotne naruszenia.
Interoperacyjność danych: koniec z papierologią
Ułatwienia obejmują również cyfrowe zarządzanie danymi. Systemy wykorzystywane przez rolników, agencje płatnicze (np. ARiMR) i KE będą zintegrowane i automatycznie komunikujące się. Dane raz wprowadzone będą wykorzystywane w różnych systemach bez konieczności powielania dokumentów.
Każde państwo członkowskie będzie musiało wyznaczyć organ odpowiedzialny za interoperacyjność danych i wdrożyć narodowy plan zarządzania danymi WPR.
Kary i zawieszenia płatności: tylko w uzasadnionych przypadkach
Nowe przepisy wprowadzają zasadę, że sankcje finansowe i zawieszenia wypłat będą stosowane wyłącznie w przypadku poważnych uchybień, co ma ograniczyć poczucie niepewności wśród rolników.
Praktyczne korzyści dla rolników
| Obszar zmian | Korzyści dla rolników |
|---|---|
| Warunkowość | Mniej obowiązków, dostosowanie do lokalnych warunków |
| Płatności bezpośrednie | Uproszczone procedury, ryczałt dla małych gospodarstw |
| Rolnictwo ekologiczne | Automatyczne uznanie certyfikacji ekologicznej |
| Sprawozdawczość i kontrole | Mniej inspekcji, przeglądy co dwa lata |
| Systemy cyfrowe | Integracja baz danych, brak papierowych dokumentów |
| Kary i sankcje | Tylko w przypadku rzeczywistych, poważnych naruszeń |
Uproszczenia z podziałem na grupy
| Adresat | Typ uproszczenia |
|---|---|
| Rolnicy (ogólnie) | Elastyczne normy GAEC, płatności na ule i inwentarz w działaniach ekologicznych |
| Małe gospodarstwa | Ryczałt do 2500 EUR, zwolnienie z warunkowości, wsparcie rozwojowe |
| Mali beneficjenci (nie-rolnicy) | Zwolnienie z kar i kontroli warunkowości |
| Państwa członkowskie | Brak corocznego rozliczania celów, uproszczenia w zatwierdzaniu zmian planów |
| Administracje krajowe | Jedna kontrola rocznie, integracja LPIS, GSA, AMS |
| Władze ds. WPR | Prostsze rozliczenia, elastyczne przesuwanie środków między funduszami |
| Sektor owoców i warzyw | Wyższe limity wsparcia, uproszczone programy operacyjne |
| Rolnicy dotknięci katastrofami | Płatności kryzysowe bez wymogów warunkowości |
| Organy interoperacyjności danych | Obowiązek koordynacji danych i wdrożenia cyfrowych standardów |
Jak zgłosić swoje uwagi?
Projekt jest na etapie prac legislacyjnych w Parlamencie Europejskim i Radzie. Konsultacje społeczne potrwają do 1 sierpnia 2025 r.. Rolnicy, organizacje branżowe i samorządy mogą zgłaszać opinie:
- bezpośrednio na stronie Komisji Europejskiej,
- za pośrednictwem izb rolniczych i organizacji producentów.
Link do projektu: EUR-Lex – 52025PC0236 – PL
Formularz zgłaszania uwag: Simplification of the implementation of CAP Strategic Plans
Podsumowanie:
Projekt uproszczeń WPR to krok w stronę bardziej przyjaznej administracyjnie polityki rolnej, lepiej dostosowanej do realiów terenów wiejskich. Największymi beneficjentami mogą być rolnicy ekologiczni, mniejsze gospodarstwa i producenci z sektora torfowiskowo-klimatycznego. Warto zabrać głos w konsultacjach – zmiany te mają bezpośredni wpływ na przyszłość gospodarstw w całej Unii.
