Rokitnik pospolity jest wartościowym gatunkiem wśród krzewów owocowych, często niedocenionym. Jednakże jego uprawa towarowa w Polsce ma szansę rozwoju i dobre perspektywy. Główną przeszkodą w dynamicznym rozwoju tej uprawy jest brak kombajnowego zbioru owoców.
Obecnie w Polsce istnieje zaledwie kilka plantacji produkcyjnych rokitnika. Szacunkowa powierzchnia uprawy tego gatunku wynosi 100−120 ha. W ostatnich latach wśród konsumentów rośnie zainteresowanie spożywaniem owoców i ich przetworów, docenia się walory smakowe, a głównie zdrowotne i odżywcze.
Właściwości rokitnika
Owoce rokitnika, olej wyekstrahowany z nasion i miąższu oraz liście i pędy zawierają wiele bioaktywnych związków, witamin (B, C, E F, K, P, kwas foliowy, karotenoidy, czyli prowitamina A), antocyjany, flawonoidy, fosfolipidy, garbniki, cukry, kwasy organiczne i minerały (żelazo, bor, mangan i inne). Miąższ i nasiona zawierają od 4−12,5% oleju (kwasy tłuszczowe nienasycone), witaminy B1, B2, i E oraz garbniki. Wszystkie wymienione substancje biologicznie czynne wzmacniają wzrok, działają przeciwmiażdżycowo, opóźniają proces starzenia oraz zwiększają odporność na napromieniowanie rentgenowskie i radioaktywne. Stosowane są także do leczenia odparzeń, odmrożeń, odleżyn i egzem. Medycyna ludowa od dawna polecała rokitnik na wrzody żołądka, nadciśnienie, anemię i choroby reumatyczne, a nawet nowotwory.
Zastosowanie w przemyśle
Owoce rokitnika są wykorzystywane w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym do wytwarzania wielu wartościowych produktów, które mogą stanowić towar eksportowy. A zatem uprawa tego gatunku może być dochodowa dla naszych producentów oraz przynieść wiele korzyści dla ludzkiego zdrowia i odżywiania. Rokitnik można uprawiać z powodzeniem w polskich warunkach klimatyczno-glebowych, konwencjonalnie oraz metodami ekologicznymi i integrowanymi. Uprawę prowadzi się w formie krzewów lub drzew o wysokości 2−4 m.
Odmiany
Zakładając plantację, należy pamiętać, że jest to roślina dwupienna. W nasadzeniu powinny dominować rośliny żeńskie, a osobniki męskie (zapylacze) mają stanowić ok. 4−8%. Polecana rozstawa sadzenia to 4 m x 1,5−2 m (1250−1600 szt./1 ha). W nasadzeniach dominują odmiany rosyjskie, takie jak: ‘Augustinka’, ‘Aromatnaja’, ‘Botaniczeskaja’, ‘Krasnopłodnaja’, ‘Nivelena’, ‘Podarok Sadu’, ‘Trofimowskaja’, ‘Plamiennaja’ i ‘Ljubitelskaja’. Są one plenne i wytwarzają duże owoce (0,6−0,8 g) z suchą blizną po oderwaniu od dłuższej szypułki.
Plonowanie
W Polsce na plantacjach produkcyjnych średnie plony owoców wynoszą 7−9 t/ha i są podobne do uzyskiwanych w innych krajach europejskich. Należy dodać, że plony te uzyskuje się co drugi rok ze względu na stosowaną metodę zbioru (obcinanie pędów z owocami, następnie mrożenie, otrząsanie, sortowanie i przechowywanie). Zatem faktyczny średni plon roczny z 1 ha wynosi ok. 4−4,5 ton owoców.
Prowadzenie plantacji
Prowadzenie plantacji polega na wykonaniu podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych, takich jak: regularne koszenie murawy, regulowanie zachwaszczenia, nawożenie gleby i dokarmianie roślin, cięcie sanitarne, nawadnianie w okresie suszy oraz ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami.
Choroby i szkodniki
Z chorób grzybowych największe zagrożenie stanowią fuzarioza i werticilioza, powodujące masowe zasychanie roślin, oraz zgorzel pnia i czarny rak.
Na krzewach rokitnika mogą żerować szkodniki takie jak: nasionnica, skośnik, szpeciele i mszyca rokitnikowa. Największe spustoszenie w dojrzewających owocach powoduje jednak mucha rokitnikowa.
Podążając za światowymi trendami, zmierzającymi do odkrywania i stosowania nowych, zdrowszych i naturalnych produktów spożywczych oraz suplementów diety i kosmetyków, polscy plantatorzy powinni rozważyć możliwości uprawy rokitnika na większą skalę produkcyjną.
dr hab. Stanisław Pluta
Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach
Źródło: Materiały konferencyjne TSW 2018
