Trwają intensywne prace nad kształtem Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) Unii Europejskiej na lata 2028–2034. Rolnicy, eksperci oraz politycy podkreślają konieczność zapewnienia stabilności finansowej, uproszczenia zasad oraz kontynuacji wsparcia inwestycyjnego. Według prof. Marka Wigiera, dyrektora Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (IERiGŻ-PIB), tylko silna i konsekwentna polityka rolna może zagwarantować konkurencyjność europejskich gospodarstw oraz bezpieczeństwo żywnościowe państw członkowskich.
Rolnicy oczekują prostszych zasad i większego budżetu
– Rolnicy potrzebują stabilnych warunków prowadzenia działalności, prostych zasad i odpowiednio wysokiego budżetu – podkreśla prof. Wigier. – Liczą na to, że polityka po 2028 roku nie będzie bardziej skomplikowana niż obecna, a dostęp do funduszy unijnych nie zostanie ograniczony – dodaje.
Nowa WPR ma nadal opierać się na dwóch filarach – płatnościach bezpośrednich oraz rozwoju obszarów wiejskich. Europarlament zadeklarował swoje poparcie dla takiej struktury, odrzucając pomysł przekształcenia WPR w jeden fundusz krajowy – na wzór Krajowego Planu Odbudowy – co mogłoby grozić rozmyciem jej celów i destabilizacją finansową rolnictwa.
PE apeluje o wyższy budżet i szczególną ochronę WPR
Na początku maja Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie przyszłych Wieloletnich Ram Finansowych (WRF) na lata 2028–2034. W dokumencie podkreślono znaczenie rolnictwa dla unijnej gospodarki, ochrony klimatu oraz zapewnienia żywności obywatelom UE. Europosłowie zaapelowali o zwiększenie budżetu WPR, ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia dla małych gospodarstw, młodych rolników oraz zrównoważonych praktyk rolniczych.
– Nie sądzę, by rola WPR w przyszłym budżecie była mniejsza. Temat bezpieczeństwa żywnościowego – ściśle powiązany z bezpieczeństwem energetycznym – został skutecznie wprowadzony na agendę UE, również dzięki działaniom Polski – wskazuje prof. Wigier.
Polska beneficjentem WPR
Od momentu przystąpienia Polski do UE w 2004 roku krajowe rolnictwo uzyskało ponad 78 mld euro wsparcia z unijnego budżetu. Efekty tego wsparcia są widoczne gołym okiem. Według prof. Bazylego Czyżewskiego z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu:
– Dochody na pełnozatrudnionego rolnika wzrosły ponad 2,5-krotnie. Dzięki WPR udało się w dużej mierze zniwelować dysproporcje dochodowe między sektorem rolnym a innymi działami gospodarki.
Poprawiła się także struktura gospodarstw: średnia powierzchnia użytków rolnych wzrosła z 8,7 ha przed akcesją do 11,1 ha w 2020 r., a liczba dużych gospodarstw o powierzchni powyżej 20 ha systematycznie rośnie. Wzrósł też eksport: wartość sprzedaży zagranicznej sektora rolno-spożywczego osiągnęła w 2023 roku 51,8 mld euro – ponad dziesięciokrotnie więcej niż w 2004 roku. Dodatnie saldo handlowe wyniosło 18,6 mld euro.
Nowe wyzwania: woda, klimat i konkurencyjność
Eksperci wskazują, że WPR w nowej odsłonie musi być bardziej elastyczna i dostosowana do aktualnych zagrożeń. Wśród priorytetów wymienia się m.in. przeciwdziałanie deficytowi wody w Europie, adaptację rolnictwa do zmian klimatu oraz wsparcie dla rolników inwestujących w technologie zwiększające efektywność i konkurencyjność.
Raport Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej wskazuje ponadto potrzebę rewizji definicji „aktywnego rolnika”, uregulowania dzierżaw ziemi rolnej, uproszczenia systemu dopłat bezpośrednich oraz wzmocnienia roli rolnictwa w politykach przestrzennych i handlowych UE.
Bilans dwóch dekad – sukces, który trzeba kontynuować
– Dzięki akcesji do UE rolnictwo stało się bardziej konkurencyjne, nowoczesne i produktywne – mówi prof. Czyżewski. – Mamy dziś łatwiejszy dostęp do finansowania, technologii i rynków zbytu. To rezultat świadomej i dobrze zaprojektowanej polityki wsparcia w ramach WPR.
O przyszłości WPR, a także wyzwaniach stojących przed rolnictwem, dyskutowano podczas konferencji z okazji 75-lecia Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowego Instytutu Badawczego. Eksperci zgodnie podkreślali, że kontynuacja i rozwój polityki rolnej UE to warunek dalszego wzrostu i modernizacji polskiego sektora rolno-spożywczego.
