Ruszają kontrole w gospodarstwach. Nowe przepisy mogą kosztować utratę dopłat

Od 1 stycznia 2025 roku rolnicy będą musieli spełniać dodatkowe wymogi, aby otrzymać dopłaty bezpośrednie. Nowe regulacje wprowadzają tzw. warunkowość społeczną, która uzależnia płatności od przestrzegania prawa pracy i zasad BHP. Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) przeprowadzi kontrole w gospodarstwach rolnych, a za wykryte nieprawidłowości rolnikom grozi utrata części lub całości dopłat, które zostaną zmniejszone przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).

Czego będą dotyczyć kontrole?

Rolnicy będą musieli zapewnić zgodność z przepisami prawa pracy, w tym:

• Poprawne zatrudnienie pracowników – z poszanowaniem zasad dotyczących umów i wynagrodzeń.
• Bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP) – odpowiednie warunki pracy w gospodarstwie, w tym przestrzeganie standardów bezpieczeństwa.

Kontrole będą prowadzone przez PIP, która wytypuje podmioty na podstawie:

• Historii wcześniejszych kontroli,
• Skarg składanych przez pracowników,
• Priorytetów kontrolnych ustalonych na dany rok.

Jak działa mechanizm kar?

W przypadku wykrycia naruszeń przepisów, inspektorzy PIP sporządzą raport, który trafi do ARiMR. Na jego podstawie rolnik może otrzymać karę administracyjną w postaci obniżenia dopłat. Szczegółowe zasady naliczania kar będą opierały się na tzw. matrycy niezgodności, która pozwoli ocenić:

• Dotkliwość naruszenia,
• Zasięg i trwałość problemu,
• Powtarzalność i umyślność działania.

Jakie kary mogą spotkać rolników?

Kary będą naliczane procentowo od całkowitej kwoty płatności:

• 3% za podstawowe naruszenia,
• 10% w przypadku powtarzających się niezgodności,
• 15% lub więcej za celowe i umyślne łamanie przepisów.

W skrajnych przypadkach może dojść do całkowitego wykluczenia z płatności. Jeśli kara wyniesie mniej niż 100 euro, rolnik uniknie sankcji finansowej, ale otrzyma ostrzeżenie i zobowiązanie do poprawy.

Jakie dopłaty są zagrożone?

Rolnicy mogą stracić dopłaty w ramach:

• Płatności bezpośrednich (np. wsparcie podstawowe, redystrybucyjne, płatności dla młodych rolników, ekoschematy),
• Płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych,
• Płatności ekologicznych i ONW,
• Premii za zalesienia, zadrzewienia czy systemy rolno-leśne.

Skąd wynikają zmiany?

Nowe przepisy wynikają z unijnych regulacji, a ich wdrożenie jest już w toku. Zgodnie z zapowiedziami rządu, odpowiednie zmiany ustawowe zostały uwzględnione w wykazie prac legislacyjnych. Choć pierwotnie obiecywano zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla rolników, nowe zasady wprowadzają kolejne obowiązki i kontrole.

Co zrobić, aby uniknąć kar?

Rolnicy powinni jak najszybciej zapoznać się z przepisami prawa pracy oraz zasadami BHP, a także zadbać o ich przestrzeganie w swoich gospodarstwach. Regularne szkolenia i przygotowanie dokumentacji mogą pomóc uniknąć problemów podczas kontroli.

Nowe regulacje wprowadzają większą odpowiedzialność, ale także motywują do poprawy warunków pracy w rolnictwie. To krok w stronę większej ochrony pracowników, choć dla wielu rolników może to oznaczać dodatkowe wyzwania.