Kiszonka z kukurydzy to podstawowa pasza w żywieniu krów mlecznych a jej jakość określa nie tylko koszt żywienia, koszt produkcji mleka ale też stan zdrowotny krów. Przez jakość rozumiemy wiele czynników jak np. poziom suchej masy, koncentracja składników odżywczych, energii, włókna NDF decydującego o ilości pobrania oraz czynniki fizyczne jak stopień rozdrobnienia, kolor, zapach czy smak.
W uproszczeniu można założyć, że decydującą rolę dla jakości kiszonki z kukurydzy ma poziom suchej masy (SM) kukurydzy zbieranej na kiszonkę z optimum pomiędzy 30 a 35%.
Kiszonki zbyt wilgotne <30% SM to problemy z prawidłową fermentacją, niska koncentracja energii i składników odżywczych oraz niskie pobranie spowodowane nieprzyjemnym zapachem i smakiem kiszonki.
Kiszonki zbyt suche >35% SM to problemy z prawidłowym ugnieceniem, zasiedlenie kiszonki grzybami, brzydki smak i zapach oraz nadmiar NDF co także prowadzi do zmniejszonego pobrania. W obu przypadkach krowy żywione takimi kiszonkami są narażone na choroby metaboliczne, trudności w rozrodzie oraz spadek produkcji mleka.
Niestety analizy KWS pokazują, że tylko ok. połowa kiszonek produkowanych w Polsce ma prawidłową SM. Dodatkowo obserwujemy, że poziom SM kukurydzy albo w ogóle nie jest kontrolowany przed zbiorem na polu albo kontrola jest niedokładna. Często obserwuję, że pierwsze analizy SM przeprowadzone są przez żywieniowców dopiero po otwarciu pryzmy z kiszonką.
Z punktu widzenia żywienia ważny jest nie tylko zbiór kukurydzy w optymalnym zakresie SM ale też staranie aby zbierać kukurydzę w górnym zakresie SM.
Dla zobrazowania tego przypadku sprawdźmy ile zyskujemy poprzez zbiór kukurydzy przy wyższej SM. Przy plonie 50 t świeżej masy (ŚM) z ha i poziomie SM np. 28% uzyskamy 14 t SM kiszonki z ha. Jeśli jednak zbierzemy kukurydzę przy SM 35% to z tej samej ilości plonu uzyskamy aż 17,5t SM z ha kukurydzy, co pozwala wyprodukować o 3,5 t kiszonki więcej z każdego hektara. Przy 30 ha kukurydzy dodatkowa produkcja SM kiszonki to aż 105 t., a to już bardzo poważna różnica dla wyniku finansowego gospodarstwa.
Zbiór kukurydzy na kiszonkę poniżej optymalnego poziomu SM 30-35% będzie skutkować obniżoną produkcją mleka w naszym gospodarstwie. Jeżeli żywimy krowy HF w szczycie laktacji, o masie 600 kg kiszonką z kukurydzy wysokiej jakości, bogatej w skrobię, o SM 35% w ilości 37 kg/szt/dzień oraz 8 kg paszy treściwej o zawartości białka 24,4% to możemy wyprodukować dziennie ok. 30kg mleka o zawartości tłuszczu 4% i 3,4% białka.
Jeśli jednak SM kiszonki z kukurydzy jest niska, np. wynosi 28% to możemy ewentualne konsekwencje finansowe prześledzić na przykładzie 3 różnych wariantów, które są uzależnione od reakcji rolnika i jego żywieniowca na niską SM kiszonki.
Wariant I – rolnik nie kontroluje SM i nie wprowadza żadnych korekt dawki pokarmowej.
Rolnik cały czas karmi krowy tak jakby stosowana była kiszonka o SM 35% a więc 37 kg ŚM kiszonki i 8 kg paszy treściwej wzmiankowanej na początku. Dzienna produkcja mleka spada z 30kg do 25kg mleka dziennie. Biorąc pod uwagę plon kukurydzy z 1 ha może to się przełożyć na 6,5 tys. kg mleka straty o wartości ok. 13 tys. zł. Przy 30 ha kukurydzy strata mogłaby sięgnąć blisko 400 tys zł.
Wariant II – Rolnik wie, że ma kiszonkę o niskiej SM (28%) i aby nie utracić produkcji mleka kompensuje brak SM większą ilością kiszonki.
Jeżeli założymy, że na 1 krowę potrzebujemy 37 kg ŚM kiszonki to aby utrzymać produkcję mleka w stosunku do kiszonki o SM 35% potrzebujemy aż 46 kg kiszonki o SM 28% przez co rosną nam koszty żywienia krów. Przykładowo sporządzając kiszonkę z 30 ha kukurydzy zebranej przy poziomie 35% SM jesteśmy w stanie wykarmić przez rok ok. 111 krów. Jeśli jednak skarmiamy kiszonkę o SM 28% jesteśmy w stanie wykarmić przez rok z tego samego areału zaledwie ok. 89 krów.
Wariant III – rolnik wie, że ma kiszonkę o niskiej SM (28%) i aby nie utracić produkcji mleka kompensuje brak SM większą ilością paszy treściwej.
Konieczność zastąpienia 10 kg ŚM kiszonki z kukurydzy o zbyt niskiej SM, oznacza dodatkowe zużycie paszy treściwej w ilości ok. 3 kg paszy dziennie. Jeśli wartość paszy to 1,8 zł/kg uzyskujemy w ten sposób dodatkowy koszt 5,4 zł dziennie na krowę, co przy 100 krowach daje 540 zł dodatkowych kosztów, a rocznie strata może sięgać 200 tys. zł.
Każdy z tych scenariuszy jest prawdopodobny i najczęściej występują one w różnych kombinacjach, zależnie od sytuacji gospodarstwa oraz reakcji rolnika. Jeśli SM kukurydzy jest tak istotna nie tylko dla jakości paszy ale też finalnego wyniku finansowego, należy bardzo dbać o to aby zbierać kukurydzę nie tylko w optymalnym przedziale SM ale też w górnej stawce tego optimum. Wiedząc o tym, że tradycyjna metoda kontroli SM przy użyciu mikrofalówki i wagi jest zwykle zawodna ze względu na mozaikowatość pól i brak dostatecznej liczby reprezentatywnych próbek do pomiaru, warto skorzystać z satelitarnego monitoringu SM. Zyskujemy nie tylko pewność, że śr. SM na naszym polu kukurydzy jest właściwa do zbioru ale też taki monitoring nie wymaga od nas nawet wizyty na polu. Wystarczy zakupić odpowiednie odmiany kukurydzy na kiszonkę, zalogować się na myKWS i zyskiwać sporo więcej z pasz własnej produkcji.
Mariusz Kopeć
Kierownik ds. żywienia
