Kolejny raport o stanie społeczności wiejskich po ośmiu latach od akcesji do Unii Europejskiej skłania do pierwszych podsumowań drogi, jaką polska wieś i rolnictwo przeszły w ostatnich latach. Wielu badaczy i analityków, nie tylko ekonomistów, ocenia zachodzące zmiany z wąskiej perspektywy „sektora rolnego”, tak jakby wieś była zaledwie miejscem zamieszkania jego pracowników.
![\"\"](\"/wp-content/uploads/files/Image/inne/632x280ludzie1.jpg\")
Efektywność rolnictwa staje się głównym kryterium analizy, co sprawia, że rolnicy i ich gospodarstwa traktowane są jak jedna wielka firma złożona z tysięcy działów i sekcji, której produkcją i pracownikami zarządza UE oraz Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w Warszawie. Wieś, jako szczególne miejsce w przestrzeni społecznej, z kulturową tradycją wspólnoty osadzonej w regionalnej i chłopskiej tożsamości, nazywana bywa dzisiaj przez część badaczy „obszarami wiejskimi”, a kluczem do zdefiniowania jej specyfiki stają się regulacje administracyjne.
Czytaj także:
Polska wieś coraz mniej rolnicza
Poziom wykształcenia na wsi wzrasta!
Rolnictwo na plusie!
W ramach nowego paradygmatu naukowego nie tylko wieś, lecz także rodzina i wspólnota narodowa postrzegane bywają jako będące „w zaniku”, choć ani sondaże, ani badania empiryczne nie potwierdzają w sposób wiarygodny prawdziwości takiego punktu widzenia rzeczywistości społecznej. Polacy nadal wybierają narodową tożsamość jako najważniejszy rodzaj autoidentyfikacji, a rodzinę stawiają na pierwszym miejscu hierarchii najważniejszych wartości.
Także wieś, jako preferowane miejsce zamieszkania, wybierana jest przez Polaków częściej niż osiem lat temu. Zgodnie więc ze stanem naszej wiedzy o polskim społeczeństwie wieś nadal istnieje, jakkolwiek podlega wyraźnym i ważnym przekształceniom. Zmienia się jej struktura społeczno-zawodowa, wyraźnie zawęża krąg mieszkańców związanych wyłącznie lub głównie z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, a wcześniejsze, historyczne dystanse i bariery oddzielające ją od miejskich społeczności ulegają redukcji.
Nadal jednak wieś i miasto tworzą dwie odmienne wspólnoty o inaczej definiowanej tradycji i tożsamości oraz o odmiennym położeniu w przestrzeni społecznej na kontinuum centrum–peryferia. Wszystkie te złożone uwarunkowania sprawiają, że nadal na wielu skalach porównawczych społeczności wiejskie wykazują odrębność, także tę o ekonomicznym charakterze, która sprawia, że zamieszkanie na wsi pojawia się wśród czynników stanowiących potencjalne ryzyko wykluczenia społecznego.
Od 2010 roku, w którym ukazał się poprzedni „Raport o stanie wsi” , nie zrealizowano nowych badań socjologicznych na równie dużej i reprezentatywnej próbie wiejskiej i rolniczej jak badania CBOS w 2007 roku. Jednak wyniki PSR z 2010 roku, sondaż TNS OBOP oraz Diagnoza Społeczna z 2011 roku poszerzają naszą wiedzę o nowe elementy i pozwalają ocenić trwałość zaobserwowanych wcześniej trendów. Zmiany zachodzące na polskiej wsi mają charakter ewolucyjny, wolny od gwałtownych wstrząsów i kryzysów.
Stabilizacji podlegają funkcjonalne cechy społeczności wiejskich, czyli jej wielozawodowość oraz wielofunkcyjność rolnictwa. Nadal wieś i rolnictwo pełnią rolę swoistych amortyzatorów kryzysu w gospodarce krajowej. Towarzyszy temu proces polaryzacji gospodarstw rolnych, prowadzący do utrwalenia zjawiska zwanego dualnym rolnictwem. Wzrasta atrakcyjność wsi nie tylko wśród dotychczasowych jej mieszkańców, lecz także wśród mieszkańców miast szukających innego niż wielkomiejski stylu życia.
To sprawia, że tradycyjne wyznaczniki tożsamości wiejskiej wspólnoty redefiniuje się i wzbogaca o nowe elementy. Interesującym zjawiskiem jest także zmieniająca się rola czynnika „wiejskości” w różnicowaniu postaw, poglądów i aspiracji mieszkańców wsi.
Położenie w przestrzeni społecznej na osi centrum–peryferia przestaje tak wyraziście jak jeszcze 10 lat temu kształtować dwa odrębne światy – miejski i wiejski. Nadal jednak w pewnych kwestiach różnice między miastem a wsią są wyraźne.
Źródło: Raport „Polska Wieś 2012”
Redakcja AgroNews, fot. sxc.hu
