Są istotnym elementem krajobrazu naszej planety nie tylko z uwagi na ich walor estetyczny, ale przede wszystkim na rolę w utrzymaniu równowagi biologicznej lokalnych ekosystemów. Śródpolne pasy zieleni, często niedoceniane, niosą jednak ze sobą wymierne korzyści dla działalności rolniczej. Jakie?
Efekt ochronnego bufora
Okalające pola uprawne pasy zieleni przede wszystkim hamują siłę wiatru, a więc stanowią barierę ochronną przed jego dotkliwym smaganiem. W dobie zmieniającego się klimatu Ziemi, któremu towarzyszą coraz bardziej intensywne zjawiska pogodowe, z niepokojąco rosnącą siłą wiatru włącznie, zyskują więc na znaczeniu. Skuteczność działania takich buforów ochronnych zależy oczywiście od struktury gatunkowej tworzących je roślin, ich wysokości, długości, gęstości nasadzeń oraz lokalizacji względem gospodarstwa rolnego. Niemniej jednak mogą one zredukować siłę wiatru nawet o 30-50%. Jakie korzyści dla rolnika wynikają z takiej funkcji ochronnej?
- Ograniczenie siły wiatru powoduje złagodzenie temperatury powietrza i gleby, dzięki czemu zarówno rośliny uprawne, jak i bydło hodowlane mają lepsze warunki do bytowania, wzrostu oraz rozwoju.
- Śródpolne pasy zieleni chronią glebę przed zjawiskiem erozji wietrznej, czyli przed wywiewaniem jej wierzchniej warstwy wraz z próchnicą i substancjami odżywczymi.
- Te naturalne parawany ograniczają ryzyko mechanicznego uszkodzenia roślin przez wiatr, ich zakopania czy też odsłonięcia systemu korzeniowego, co uderza w wolumen i jakość plonu.
- Ochrona taka zapobiega też wychłodzeniu budynków gospodarstwa, co może pozytywnie wpłynąć na wielkość kosztów związanych z ich ogrzewaniem.
Regulacja wilgoci w glebie
Kurczące się naturalne zasoby słodkiej wody oraz anomalie pogodowe fundujące rolnikom coraz częściej występujące okresy permanentnej suszy, dotkliwie uderzają w gospodarstwa oraz globalny rynek żywności. To skłania rolników do szukania zintegrowanych rozwiązań agrotechnicznych, jako remedium wobec niedostatku wody. Wśród wielu takich rozwiązań warto rozważyć tworzenie i utrzymanie śródpolnych pasów zieleni. Dlaczego?
- Obecność zadrzewień i krzewów hamuje spływ powierzchniowy i wspomaga zdolności retencyjne gleby;
- Pasy zieleni wokół pól spowalniają proces ewapotranspiracji, czyli parowania, dzięki czemu wilgoć utrzymywana jest w glebie nieco dłużej;
- Wydłużeniu ulega czas zalegania pokrywy śnieżnej w polu, dzięki czemu tempo roztopów jest wolniejsze nawet o 5%, co ogranicza zjawisko erozji wodnej;
- Wspomagając zdolności retencyjne gleby, pasy zieleni chronią ją również przed nadmiernym zasoleniem.
Równowaga lokalnego ekosystemu
Prowadząc działalność rolniczą nie można też zapominać o jej istotnym wpływie na poziom równowagi lokalnego ekosystemu. Gospodarstwo rolne jest swego rodzaju ogniwem w łańcuchu naczyń połączonych tego ekosystemu, dlatego staje się też beneficjentem pozytywnych, ale i negatywnych skutków swoich działań. Śródpolne pasy zieleni są jedną z praktyk, które pozwalają zadbać o jego równowagę, a tym samym stworzyć dogodne warunki dla rozwoju upraw. W jaki sposób?
- Są one siedliskiem pożytecznej flory i fauny, w tym miejscem bytowania zapylaczy, a więc pomagają w utrzymaniu bioróżnorodności na terenie gospodarstwa, która pozytywnie wpływa na uprawy;
- Przechwytują i neutralizują znaczną część azotanów oraz fosforanów, uniemożliwiając ich spływ powierzchniowy do zbiorników wodnych;
- Pomagają chronić powietrze i wody powierzchniowe przed zanieczyszczeniem cząsteczkami gleby i pozostałościami środków ochrony roślin, które przenoszone są z pól przez wiatr;
- Pochłaniają dwutlenek węgla.
Praktyka zakładania śródpolnych pasów zieleni była w Polsce znana już w XIX w, głównie za sprawą gen. Dezyderego Chłapowskiego, który wraz z koncepcją płodozmianu i uprawy trójpolowe, przywiózł ją z Anglii. Wyparta w kolejnym wieku przez gospodarkę kolektywną, dzisiaj na szczęście wraca jako dobra i odpowiedzialna, zrównoważona praktyka rolnicza.
Monika Wańkowicz
Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego ASAP
