Tipburn to choroba fizjologiczna roślin kapustnych. Jej symptomem jest brzegowe zamieranie blaszek liściowych, co znacząco obniża wartość handlową plonu. Dysfunkcje te są wynikiem zakłóconego pobierania wapnia, bądź też deficytu tego pierwiastka w glebie. W tym roku mieliśmy do czynienia z suszą i atmosferyczną, i glebową. Problem ten dotknął większość regionów Polski i w efekcie uprawy roślin kapustnych w tym roku są wyjątkowo narażone na pojawienie się tej choroby.
Niedostatek wody negatywnie oddziałuje na efektywność pobierania składników pokarmowych z podłoża i bezpośrednio przyczynia się do powstawania zaburzeń fizjologicznych. Warunki atmosferyczne ograniczające transpirację (zamykanie się aparatów szparkowych, by nie dopuścić do nadmiernego spadku turgoru), a tym samym zmniejszające intensywność biernego transportu wapnia wraz z przepływem wody w roślinie hamują transport wapnia.
W warunkach wysokiej temperatury i deficytu wody w podłożu, zalecane jest regularne nawadnianie uprawy. To zmniejsza ryzyko wystąpienia zaburzeń. Wskazane jest także dolistne odżywienie plantacji wapniem. To działanie prewencyjne, zmniejszające ryzyko wystąpienia choroby i gwarantujące poprawę trwałości przechowalniczej.
Deficyt wapnia sprzyja chorobie
W uprawie kapusty, zazwyczaj ilość wapnia w glebie pokrywa potrzeby pokarmowe rośliny. Jednak wszelkie zakłócenia w pobieraniu wapnia i związany z tym niedobór w roślinach, wpływają negatywnie na rozwój i wzrost plantacji. W wyniku deficytu wapnia w początkowym okresie uprawy następuje zahamowanie rozwoju i wzrostu systemu korzeniowego, a także nadziemnej części roślin. Zmniejsza się także odporność roślin na ataki patogenów.
Niedobór wapnia w młodych tkankach kapusty jest przyczyną brzegowego zamierania blaszek liściowych. Początkowo chora tkanka na kilka lub kilkanaście godzin, przybiera barwę jasnozieloną, później zamiera i czernieje.
Tipburn – w początkowych i późniejszych fazach wzrostu
Tipburn może występować w różnych fazach wzrostu kapusty. W początkowym okresie objawy można zaobserwować na obwodzie najmłodszych liści, w późniejszych fazach wzrostu i tworzenia główek – tylko po ich rozcięciu.
Brzegowe zamieranie blaszek liściowych częściej występuje w dużych główkach kapusty niż w mniejszych. Zbyt wczesne sadzenie rozsady, niedostateczne zagęszczenie roślin oraz późny zbiór, sprzyjają tworzeniu dużych główek i powodują wzrost nasilenia objawów związanych z niedoborem wapnia. Tipburn ponadto pogarsza przydatność główek do przechowywania – jest przyczyną zwiększonej podatności roślin na infekcje bakterii chorobotwórczych, które dodatkowo wzmagają procesy gnilne wewnątrz główek.
Choroba ta jest wynikiem nieprawidłowego rozwoju blaszki środkowej, będącej spoiwem, które łączy komórki ze sobą. Chemicznie, blaszka środkowa jest zbudowana z cukrów prostych, których wiązania są połączone jonami wapnia. Gdy blaszki środkowe nie są wystarczająco mocno wysycone jonami wapnia, to podczas rozrastania się liści dochodzi do rozerwania tkanek i ich zamierania. Z czasem komórki obumierają, a martwa tkanka na krawędzi blaszki liściowej staje się brązowa. Rośliny z takimi objawami nieestetycznie wyglądają, co obniża ich wartość handlową.
W martwych tkankach mogą rozwinąć się patogeny, obniżając zdolność przechowalniczą warzyw.
Przyczyny tipburn
Podstawową przyczyną powstawania choroby są problemy z pobieraniem i transportowaniem jonów wapnia w roślinie. Czynników, które przyczyniają się do niedostatecznego odżywienia roślin wapniem jest wiele: niekorzystne warunki atmosferyczne, niewydolność systemu korzeniowego, brak mobilności wapnia w roślinie, niedostateczna wilgotność gleby czy nieodpowiedni dobór odmian (wrażliwość na tipburn jest częściowo uzależniona od czynników genetycznych). Dołączyć można do tej listy jeszcze brak regularnego wapnowania czy nieodpowiedni dobór nawozów doglebowych, przede wszystkim azotowych.
Na stan odżywienia roślin wapniem istotnie wpływa stosowanie innych nawozów, głównie potasowych i azotowych w formie amonowej, ponieważ nadmierna koncentracja kationów jednowartościowych wywołuje antagonizm jonowy w stosunku do kationów wapnia. Warto w uprawie kapustnych stosować azot w formie saletrzanej, gdyż dodatkowo stymuluje pobieranie wapnia.
Kluczowe jest także dokarmianie plantacji borem. Pierwiastek ten korzystnie wpływa na pobieranie i transport wapnia w roślinie.
Rośliny kapustne mają wysokie wymagania pokarmowe, zarówno względem makro-, jak i mikroelementów. Dlatego zawsze należy przestrzegać wszystkich zaleceń agrotechnicznych oraz z wielką starannością dobierać programy nawożenia. Jest to szczególnie istotne w okresie intensywnego wzrostu roślin i formowania plonu, kiedy każde zaniedbanie niezbędnych czynności prowadzi do nieuniknionych strat w plonie.
Duże porażenie w tym roku
W tym roku, z uwagi na panującą w całym kraju suszę, producenci warzyw kapustnych muszą włożyć szczególnie dużo wysiłku, by do minimum wyeliminować ryzyko pojawienia się tipburn, który prowadzi do pogorszenia jakości handlowej warzyw i znacząco obniża ich zdolności przechowalnicze.
Wapń niezbędny
Najlepszą metodą przeciwdziałania brzegowemu zamieraniu liści warzyw kapustnych jest odżywienie plantacji wapniem. Jedną ze skutecznych metod dokarmiania tym pierwiastkiem roślin kapustnych jest zastosowanie aktywatora wapniowego do stosowania dolistnego, poprawiającego wielkość, jakość i właściwości plonu.
Dostarczając roślinom dolistnie wapń oraz stymulując wzrost ich naturalnej odporności sprawiamy, że rośliny prawidłowo się rozwijają, są zdrowsze i bardziej odporne na stresy. Dobra kondycja roślin decyduje o wielkości plonu i ich dobrych parametrach technologicznych. Zdrowe rośliny to intensywna fotosynteza, niższe ryzyko chorób fizjologicznych oraz wyższa trwałość przechowalnicza warzyw kapustnych.
Anna Rogowska
