Kleszcze to niepozorne pajączki, które mogą przenosić bardzo groźne dla człowieka choroby. Wśród schorzeń, którymi może nas zarazić kleszcz znajduje się ponad 20 chorób, najczęstsze to borelioza i kleszczowe zapalenie opon mózgowych.
Specyfika zawodu rolnika wiąże się z wysokim ryzykiem kontaktu z kleszczami i tym samym zarażenia chorobami przez nie przenoszonymi. Problem jest poważny, bo okazuje się że choroby odkleszczowe są obecnie najczęstszymi chorobami zawodowymi rolników.
Częste przypadki boreliozy u rolników
W 2019 roku Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odnotowała wśród rolników 282 przypadków zakażenia boreliozą i 12 kleszczowym zapaleniem opon mózgowych. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat liczba zakażeń wzrosła dwukrotnie (w 2009 roku odnotowano 132 przypadki zakażenia). W latach 2015 – 2019 KRUS przyznał łącznie 1480 jednorazowych odszkodowań tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z czego aż 1219 w wyniku zachorowania na boreliozę a 56 na kleszczowe zapalenie opon mózgowych.
Kleszcze są pasożytami wszystkich kręgowców, w tym także człowieka. Łagodne zimy powodują, że te niewielkie pajęczaki mają sprzyjające warunki do bytowania, dlatego ich populacja z roku na rok rośnie. Największą aktywność przejawiają od maja do listopada i to wtedy ryzyko ukąszenia przez kleszcza jest największe. Naturalnym miejscem występowania kleszczy są tereny zadrzewione i zakrzaczone oraz łąki, ale można je również spotkać nad rzekami i jeziorami, a nawet na miejskich trawnikach. Rolnicy, z uwagi na miejsce i charakter pracy, są szczególnie narażeni na ukąszenia kleszcza, które może się skończyć zarażeniem przenoszoną przez niego chorobą.
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zachorowaniu jest niedopuszczanie do pogryzienia przez kleszcza, dlatego ważne jest przestrzeganie zasad, które to ryzyko minimalizują.
KRUS rekomenduje przestrzeganie następujących zaleceń:
- szczelne okrywanie ciała (koszula z długim rękawem, zasłaniająca dekolt, spodnie z długimi nogawkami, długie skarpety, kryte buty, nakrycie głowy) – szczególnie podczas wykonywania prac na użytkach zielonych oraz w lesie i stosowaniu ubrań w jasnym kolorze, gdyż łatwiej na nich dostrzec kleszcze;
- niesiadanie bezpośrednio na trawie, pniu itp.;
- chodzenie po przetartych szlakach – unikaniu wysokich traw i zarośli;
- zachowanie wzmożonej ostrożności w okresach szczególnej aktywności kleszczy, tj. między majem a listopadem;
- stosowanie środków odstraszających kleszcze, tzw. repelentów;
- dokładne sprawdzenie całego ciała po powrocie do domu z miejsc, gdzie bytują kleszcze.
Ślina kleszcza zawiera substancje znieczulające, dlatego jego ukąszenie jest bezbolesne i łatwo można nie zauważyć momentu samego ugryzienia, dlatego tak ważne jest aby po powrocie do domu dokładnie sprawdzić, czy na ciele nie ma nieproszonego gościa. Znaczenie ma tutaj czas. Po kilku godzinach od wkłucia kleszcz zaczyna się odżywiać krwią żywiciela i wtedy może dojść do zarażenia przenoszonymi przez niego chorobami. Usunięcie kleszcza w pierwszej dobie po ukąszeniu znacznie zmniejsza takie ryzyko.
Jak bezpiecznie usunąć kleszcza? Zalecenia KRUS są następujące:
- należy wysterylizować spiczastą pęsetę bądź kartę do usuwania kleszczy;
- uchwycić pajęczaka jak najbliżej powierzchni skóry;
- delikatnie, ale stanowczo pociągnąć przeciwnie do kierunku wkłucia i wyciągać, aż widoczna będzie jego głowa;
- po wyjęciu kleszcza umieścić go na kartce i sprawdzić, czy został usunięty w całości,
- miejsce po usunięciu kleszcza przemyć środkiem odkażającym,
- po usunięciu kleszcza dokładnie umyć ręce, najlepiej mydłem antybakteryjnym.
Nie należy kleszcza wykręcać, nie wolno go również niczym smarować ani ściskać palcami podczas usuwania, ponieważ zwiększy to wydzielanie przez niego śliny, w której mogą być zarazki. Jeżeli kleszcz tkwi zbyt głęboko lub nie udało się go usunąć w całości, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Także w przypadku wystąpienia rumienia, opuchlizny lub objawów grypopodobnych należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem i poinformować go o ukąszeniu przez kleszcza. Okres inkubacji chorób wywoływanych przez kleszcze trwa od 2 do 32 dni, w tym czasie należy ze szczególną uwagą obserwować swój stan zdrowia.
Borelioza
Charakterystycznym objawem zakażenia boreliozą jest rumień o średnicy od 1 cm do1,5 cm, który z czasem powiększa się do kilku centymetrów, a następnie blednie od środka i zanika. Jest to jedyny symptom, który potwierdza zarażenie boreliozą, jednak nie zawsze występuje dlatego zdiagnozowanie tej choroby jest bardzo trudne. Nieleczona borelioza może prowadzić do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i układu sercowo-naczyniowego. Nie istnieje szczepienie chroniące przed zachorowaniem na boreliozę dlatego tak ważna jest profilaktyka.
Kleszczowe zapalenie mózgu
To choroba wirusowa układu nerwowego powodująca zapalenie mózgu, rdzenia kręgowego i w konsekwencji paraliże lub utratę pamięci. Objawia się bardzo silną gorączką, bardzo silnym bólem głowy i sztywnieniem. Przed kleszczowym zapaleniem mózgu można się ustrzec, poddając się szczepieniom ochronnym. Pełną ochronę zapewnia przyjęcie trzech dawek, później co pięć lat należy przyjmować szczepienia „przypominające”. Szczepienia zlecane są osobom, które tak jak np. rolnicy, są szczególnie narożne na kontakt z kleszczami. W sprawie szczepienia należy zwrócić się do lekarza rodzinnego lub najbliższej stacji sanepidu.
Źródło: WIR
