Wapnowanie użytków zielonych

Poszczególne gatunki roślin łąkowych i pastwisk osiągają pełnię swojego wzrostu i rozwoju w ściśle określonych warunkach siedliskowych. Znajduje to odniesienie do zasobności gleby w azot, fosfor, potas a przede wszystkim jej odczynu.

W przypadku nawożenia wapniem użytków zielonych istnieje sytuacja szczególna, będąca rezultatem obecności w runi wielu gatunków różniących się wymaganiami wobec odczynu. Najbardziej odpowiednim odczynem dla traw są gleby o pH od kwaśnego do lekko kwaśnego. Tylko niektóre gatunki traw (kostrzewa łąkowa, kostrzewa bezostna, rajgras wyniosły) i rośliny motylkowe, wymagają odczynu obojętnego.

Cel wapnowania
Zasadniczym celem wapnowania użytków zielonych jest usunięcie nadmiaru niepożądanej kwasowości w wierzchniej warstwie gleby. Najważniejsze korzyści produkcyjne wynikające z racjonalnego wapnowania gleb pod użytkami zielonymi to:

• uzyskanie optymalnego dla wzrostu i rozwoju roślin łąkowych odczynu gleby,
• wstrzymanie procesu zakwaszenia,
• zwiększanie przyswajalności składników pokarmowych, zwłaszcza fosforu,
• zmniejszenie zawartości w glebie szkodliwych dla roślin jonów glinu i manganu, poprawa żyzności i właściwości fizycznych gleby.

Najlepszy poziom pH, z punktu widzenia kształtowania się korzystnego składu botanicznego runi i jej wartości pokarmowej, odpowiednio uwilgotnionych gleb mineralnych wynosi około 6,0.

W tego typu siedliskach odpowiednie warunki do wzrostu i rozwoju znajdują najbardziej produktywne trawy pastewne oraz rośliny motylkowate, szczególnie koniczyna biała. Optymalny dla roślin łąkowych odczyn gleby reguluje jej fizyczne i chemiczne właściwości, ułatwia dostępność składników pokarmowych i przez to zwiększa plon runi.

Optymalnym poziomem wapnia w paszy dla przeżuwaczy jest 0,7% w suchej masie. Niekorzystny dla zwierząt jest zarówno niedobór wapnia w paszy, jak i jego nadmiar. Większa koncentracja wapnia jest charakterystyczna dla roślin dwuliściennych (średnio 1,3% s.m.) niż w traw (0,5% s.m.).

Stosowanie wapnia na użytkach zielonych zlokalizowanych na kwaśnych glebach zwiększa populację dżdżownic.
Większa aktywność fauny glebowej stymuluje procesy przemiany materii organicznej oraz przyspiesza obieg azotu i fosforu. Ponadto dżdżownice odgrywają istotną rolę we wprowadzaniu wapnia do gleb użytków zielonych, na których wapnowanie jest stosowane na powierzchnię darni.

Dużym problemem w zakwaszonych glebach łąkowych jest zagrożenie toksycznością wolnych jonów glinu.
Zwiększenie wartości pH powyżej 4,5 niweluje szkodliwe działanie tego jonu.

Podstawowe zasady wapnowania
Nawozy wapniowe należy stosować w ilościach gwarantujących utrzymanie ich odczynu w optymalnym przedziale pHKCl 5,5-6,0 na glebach mineralnych i pHKCl 4,5-5,0 na glebach organicznych.

Szczególnej uwagi wymagają użytki zielone z dużym udziałem roślin motylkowatych w runi. W takiej sytuacji gleby mineralne powinny odznaczać się pH = 6,0, a organiczne pH = 5,5.

W przeciwnym razie trwałość roślin motylkowatych, zwłaszcza koniczyn, ulega znacznemu zmniejszeniu.

Dawka wapnia zależy od: wrażliwości roślin na zakwaszenie, kwasowości torfu w warstwie górnej oraz w całym profilu, zawartości substancji organicznej Zalecane dawki wapna (CaO) dla gleb mineralnych i organicznych podano w tabeli 1 i 2.

W wapnowaniu użytków zielonych należy zwrócić szczególną uwagę na dobór optymalnej dawki nawozu zależnej od pH gleby i zawartości próchnicy.

Najczęściej kształtuje się ona na poziomie 1-1,5 t CaO ha-1 w odstępach, co 4 – 6 lat. W zakresie częstotliwości stosowania wapnia podstawową rolę odgrywa skład granulometryczny gleb, im lżejsza jest gleba, tym należy ją częściej wapnować mniejszymi dawkami.

Najlepszą formą nawozu wapniowego jest węglan wapniowy, kreda. W przypadku niskiej zawartości magnezu w glebie polecane jest wapno w postaci wapna węglanowego magnezowego np. dolomitu, który dodatnio wpływa na jakość runi, zwiększa udział roślin motylkowatych, poprawia skład chemiczny pasz a przez to poprawia kondycję zdrowotną zwierząt.

Wraz z dobrym zaopatrzeniem roślin w wapń, w runi wzrasta także zawartość innych składników mineralnych, m.in. fosforu i magnezu, niezbędnych do prawidłowego rozwoju układu kostnego i mięśniowego zwierząt, a niedostępnych dla roślin rosnących na glebach o niskim pH. Pod wpływem wapnia wzrasta strawność hemicelulozy i zwiększa się poziom pobierania paszy przez zwierzęta. Należy jednak pamiętać, że niekorzystny dla zwierząt jest zarówno niedobór wapnia w paszy, jak i jego nadmiar.

Zalecanym terminem stosowania wapnowania na użytki zielone jest okres pozawegetacyjny, późna jesień lub wczesna wiosna, przed ruszeniem wegetacji roślin. Nawóz wapniowy jest stosowany na darń i nie może być wymieszany z glebą. Z tego względu należy wykorzystać możliwość połączenia tego zabiegu z renowacją użytków zielonych, zwłaszcza z wykorzystaniem pełnej uprawy, w ramach której można wymieszać nawóz wapniowy z glebą.
Użytki zielone na glebach kwaśnych słabo plonują, gdyż z runi wypierane są szlachetne gatunki traw i rośliny motylkowate.

Natomiast, uzyskana pasza ma mierną wartość żywieniową, gdyż zawiera mało białka i składników mineralnych.
Stosowanie wapna na użytki zielone zapobiega temu zjawisku, szczególnie w przypadku stosowania w mieszankach nasiennych wartościowych gatunków traw pastewnych oraz roślin motylkowatych. Z tego względu użytki zielone wymagają systematycznej kontroli odczynu.

mgr inż. Piotr Ochal
IUNG-PIB Puławy

Źródło: Raport Rolny, fot. sxc.hu