Warunkowość – co to jest?

23 grudnia 2022

Warunkowość to podstawowy obowiązkowy element nowej zielonej architektury WPR. Jest to połączenie obecnych wymogów zazielenienia i zasady wzajemnej zgodności, w skład której wchodzą normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska – normy GAEC i podstawowe wymogi w zakresie zarządzania – wymogi SMR.

Warunkowość - co to jest? — Warunkowość – co to jest?

Od roku 2023 w celu otrzymania pełnych płatności bezpośrednich rolnicy muszą spełnić przedstawione poniżej normy nieodpłatnie.

Norma GAEC 1: Utrzymanie trwałych użytków zielonych w oparciu o proporcję trwałych użytków zielonych w stosunku do użytków rolnych

Udział trwałych użytków zielonych (TUZ) do powierzchni gruntów rolnych w skali całego kraju nie może się zmniejszyć o więcej niż 5% w stosunku do roku referencyjnego 2018. W przypadku zmniejszenia trwałych użytków zielonych w skali kraju do wskaźnika z powierzchnią z 2018 roku rolnicy, którzy przekształcili trwałe użytki zielone będą zobowiązani do przywrócenia określonej powierzchni gruntu w TUZ lub odtworzenia TUZ na innym gruncie.

Norma GAEC 2: Ochrona torfowisk i terenów podmokłych

Na wyznaczonych obszarach podmokłych i torfowiskach rolnicy będą zobowiązani przestrzegać wymogów, które zostaną doprecyzowane przed wdrażaniem normy w 2025 roku, po odpowiednim dostosowaniu i zmianach w Planie Strategicznym. Norma będzie obowiązywała rolników mających w swoim gospodarstwie wyznaczone obszary podmokłe i torfowiska. Objęte zostaną gleby pochodzenia organicznego o zawartości materii organicznej powyżej 30% o łącznej miąższości co najmniej 40 cm.

Norma GAEC 3. Zakaz wypalania gruntów rolnych, z wyjątkiem punktowego wypalania roślin, części roślin lub resztek pożniwnych ze względów związanych ze zdrowiem roślin

Norma ta już obowiązuje i dotyczy zakazu wypalania gruntów. Dopuszcza się wypalanie na gruntach rolnych w sytuacji zalecenia inspektora Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa mającego na celu niszczenie chorób kwarantannowych roślin, np. spalanie na polu łętów ziemniaka w przypadku wykrycia w bulwach ziemniaka bakterii Clavibacter sepedonicus, Ralstonia solanacearum.

Norma GAEC 4: Ustanowienie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych

Oznacza zakaz stosowania nawozów oraz środków ochrony roślin na gruntach rolnych w pobliżu wód powierzchniowych w odległości wynoszącej co najmniej 3 metrów od:

rowów o szerokości powyżej 5 metrów liczonej na wysokości górnej krawędzi brzegu rowu,
jezior i zbiorników wodnych,
cieków naturalnych,
kanałów,
ujęć wody, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów Prawo wodne, obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego.

Norma GAEC 5: Zarzadzanie orką, przyczyniające się do zmniejszenia ryzyka degradacji i erozji gleby, w tym uwzględnienie nachylenia terenu

Grunty orne położone na stokach o nachyleniu powyżej lub równym 14˚ nie mogą być wykorzystywane pod uprawę roślin wymagających utrzymywanie redlin wzdłuż stoku. Nie mogą też pozostawać gruntów ornych w czarnym ugorze w okresie jesienno-zimowym w terminie od 1 listopada do 15 lutego. Jeżeli grunty orne wykorzystuje się pod uprawę roślin wieloletnich oraz upraw trwałych jak sady, to na tych stokach trzeba utrzymywać okrywę roślinną lub ściółkę w międzyrzędziach.

Norma GAEC 6: Minimalne pokrycie gleby, aby uniknąć pozostawienia gleby niepokrytej roślinnością w najbardziej newralgicznych okresach

Jest to nowa norma, która polega na tym, że na powierzchni obejmującej co najmniej 80% gruntów ornych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego musi być utrzymana okrywa ochronna gleby na zimę w terminie od 1 listopada do 15 lutego. Okrywę roślinną mogą stanowić:

uprawy ozime,
trawy na gruntach ornych,
międzyplony ozime,
pozostawienie ścierniska,
pozostawienie na gruncie resztek pożniwnych czy mulczu.

W przypadku upraw trwałych, jak np. sady, utrzymuje się okrywę ochronną gleby w międzyrzędziach w okresie od dnia 1 listopada do 15 lutego.

Norma GAEC 7: Płodozmian na gruntach ornych, z wyjątkiem upraw rosnących pod wodą

Jest to nowa norma, choć z elementami znanymi z zazielenienia, która będzie obowiązywała gospodarstwa o powierzchni powyżej 10 hektarów gruntów ornych. Gospodarstwa te będą zobowiązane do prowadzenia:

upraw na powierzchni co najmniej 40% gruntów ornych w taki sposób, aby na każdej działce rolnej, na tych gruntach, w porównaniu z rokiem poprzednim była prowadzona inna uprawa w plonie głównym,
powyższy obowiązek zostanie spełniony, gdy na danej działce po zbiorze plonu głównego wprowadzimy uprawę następną, tj. międzyplon ozimy lub ścierniskowy lub wsiewki poplonowe i utrzymamy ją przez co najmniej 8 tygodni od terminu wysiewu, a w przypadku wsiewek poplonowych od terminu zbioru uprawy w plonie głównym,
jednocześnie na wszystkich gruntach ornych w gospodarstwie taka sama uprawa w plonie głównym nie może być prowadzona dłużej niż 3 lata,
zasada ta nie obowiązuje w przypadku upraw korzystnie wpływających na poprawę i zachowanie potencjału gleby takich jak: rośliny bobowate, trawy i inne zielne rośliny pastewne, mieszanki bobowatych drobnonasiennych z trawami, grunty ugorowane oraz uprawy wieloletnie.

Dodatkowo rolnicy muszą spełnić wymóg dywersyfikacji upraw:

gospodarstwa powyżej 10 ha gruntów ornych będą zobowiązane do prowadzenia co najmniej 3 różnych upraw na gruntach, przy czym uprawa główna nie może zajmować więcej niż 65% gruntów ornych, a dwie uprawy główne łącznie nie mogą zajmować więcej niż 90% gruntów ornych, czyli udział najmniejszej uprawy nie może być mniejszy niż 10%.

Z wdrażania normy wyłączone są gospodarstwa:

w których więcej niż 75% gruntów ornych jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, uprawy roślin strączkowych lub ugorowanych lub stanowi sumę powyższych,
w których więcej niż 75% użytków rolnych stanowi TUZ lub jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, lub stanowi sumę powyższych.

Gospodarstwa, które są prowadzone metodami ekologicznymi zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 2018/848 i posiadają certyfikat uznaje się, że tę normę spełniają.

Uwaga! W 2023 roku rolnicy posiadający gospodarstwa rolne powyżej 10 hektarów gruntów ornych nie muszą stosować zmianowania upraw oraz dywersyfikacji upraw na gruntach ornych ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w obliczu wojny w Ukrainie. Zgodnie z przepisami unijnymi zostały wprowadzone tymczasowe odstępstwa dotyczące nakazu zmianowania i zakazu produkcji na ugorach.

Norma GAEC 8: Minimalny udział powierzchni gruntów ornych przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne i na wszystkich użytkach rolnych, zachowanie elementów krajobrazu oraz zakaz ścinania żywopłotów i drzew podczas okresu lęgowego ptaków oraz okresu wychowu młodych

Norma realizowana w dużym zakresie przez rolników w wymogach zazielenienia. Gospodarstwa powyżej 15 ha gruntów ornych musiały wskazać 5% gruntów wyłączonych z produkcji rolnej jak: drzewa, zagajniki, grunty ugorowane lub wysiew poplonów jako spełnienie praktyki. Nowa wzmocniona norma mówi, że rolnicy muszą przeznaczyć:

co najmniej 4% gruntów ornych na poziomie gospodarstwa na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane,
jeżeli rolnik przeznaczy co najmniej 7% gruntów ornych na poziomie gospodarstwa na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane i elementy nieprodukcyjne muszą stanowić 3%, natomiast pozostałe 4% mogą stanowić międzyplony lub uprawy wiążące azot, uprawiane bez stosowania środków ochrony roślin.

Uwaga! W 2023 roku rolnicy powyżej 10 hektarów gruntów ornych w ramach normy GAEC 8 będą mogli prowadzić produkcję na gruntach ugorowanych z wyjątkiem uprawy: kukurydzy, soi, które są uprawiane w większości z przeznaczeniem na pasze i zagajników o krótkiej rotacji, uprawianych na cele energetyczne. Należy pamiętać, że odstępstwo to odnosi się tylko do części tej normy, tj. obowiązku:

minimalnego udziału co najmniej 4% gruntów ornych na poziomie gospodarstwa przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane lub
minimalnego udziału co najmniej 7% gruntów ornych na poziomie gospodarstwa przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne w tym grunty ugorowane oraz międzyplony lub uprawy wiążące azot, uprawiane bez stosowania środków ochrony roślin z czego 3% stanowią obszary i elementy nieprodukcyjne w tym grunty ugorowane.

Czego nie obejmuje odstępstwo od normy GAEC 8 w 2023 roku:

zachowania elementów krajobrazu – obowiązek zachowania drzew, pomników przyrody, oczek wodnych o powierzchni do 100 m², rowów do 2 metrów szerokości,
przestrzegania zakazu przycinania żywopłotów i drzew podczas okresu lęgowego ptaków oraz okresu wychowu młodych z wyjątkiem drzew owocowych, wierzb i zagajników o krótkiej rotacji.

Norma GAEC 9. Zakaz przekształcania lub orania trwałych użytków zielonych wyznaczonych jako trwałe użytki zielone wrażliwe pod względem środowiskowym na obszarach należących do sieci NATURA 2000

Rolnikom nie wolno przekształcać lub zaorywać wyznaczonych cennych trwałych użytków zielonych położonych na obszarach NATURA 2000. Norma ta jest znana rolnikom przestrzegającym zazielenienie. Dotyczy trwałych użytków zielonych, dla których w planach zadań ochronnych albo w planach ochrony określono działania ochronne dla siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk w ramach NATURA 2000.

USDA spodziewa się wzrostu krajowego areału kukurydzy i pszenicy kosztem soi

Obowiązki rolnika w zakresie zarządzania SMR

Szczegóły dotyczące podstawowych wymogów zarządzania w trakcie opracowania. Poniżej zestawienie podstawowych wymogów w zakresie zarządzania SMR.

SMR 1. Obowiązkowe wymogi dotyczące kontroli rozproszonych źródeł zanieczyszczeń fosforanami.
SMR 2. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego.
SMR 3. Ochrona dzikiego ptactwa.
SMR 4. Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory.
SMR 5. Bezpieczeństwo żywności
SMR 6. Zakaz stosowania w gospodarstwach hodowlanych niektórych związków o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i beta agonistycznym.
SMR 7. Wprowadzanie do obrotu środków ochrony roślin.
SMR 8. Działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów.
SMR 9. Minimalne normy ochrony cieląt.
SMR 10. Minimalne normy ochrony świń.
SMR 11. Przestrzeganie norm ochrony zwierząt hodowlanych.