Trzy tygodnie temu Wisła na wysokości Warszawa-Bulwary miała 312 cm. Teraz ma 82 cm. Podobna sytuacja jest na wielu rzekach w całym kraju. Jeszcze miesiąc temu na wodowskazach lokalnie przekroczone były stany ostrzegawcze i alarmowe, a teraz notowane są niskie stany wód. Zjawisko to widoczne jest m.in. na terenie województwa śląskiego, dolnośląskiego, świętokrzyskiego, w Wielkopolsce, na Podlasiu, Mazowszu i Podkarpaciu, na Ziemi Lubuskiej i w woj. zachodniopomorskim.
Mapa przedstawiająca stan wody w rzekach w dniu 16 czerwca 2021 r. Źródło: IMGW-PIB
W dorzeczu Wisły stan niski jest notowany nie tylko lokalnie na samej Wiśle, ale również na Wieprzu, Pilicy, Narwi, Biebrzy, Wisłoku, Pisie, Przemszy, Sole, Skawie, Rabie, Popradzie, Białej Tarnowskiej, Wisłoce, Sanie, Kamiennej, Liwcu i Wkrze. Także w Dorzeczu Odry stan wody układa się w strefie wody średniej i niskiej. Stan niski notowany jest na: Kłodnicy, Nysie Łużyckiej, Warcie, Widawce, Drawie i Inie oraz lokalnie na Odrze, Małej Panwi, Nysie Kłodzkiej, Ślęzie, Strzegomce, Widawie, Kaczawie, Bobrze, Kwisie, Prośnie i Noteci.
W ciągu miesiąca – od wezbrania do niżówki
Sytuacja jednoznacznie wskazuje, że bez inwestycji w retencję, woda będzie nam uciekać rzekami do Bałtyku. Obecnie w naszym kraju dzięki retencji gromadzimy nieco ponad 6,5 % objętości średniorocznego odpływu rzecznego. Wody Polskie prowadzą więc intensywne działania, żeby zwiększyć możliwość zatrzymania i gromadzenia wody w naszym kraju.
Jednym ze skutecznych sposobów, który przy stosunkowo niskich kosztach i w szybkim czasie zwiększa retencję w dolinach rzecznych, jest program Kształtowania Zasobów Wodnych na Terenach Rolniczych, który Wody Polskie rozpoczęły wiosną 2020 i realizują także w tym roku. Dzięki 200 inwestycjom w jego ramach już udało się zgromadzić dodatkowo 57 mln m3 wody!
Zasoby wodne Polski i możliwości wykorzystania retencji
Polska jest krajem o stosunkowo małych zasobach wodnych. Podstawowy składnik bilansu wodnego, czyli średnie roczne opady atmosferyczne, kształtują się na poziomie 620 mm, z czego większość wraca do atmosfery w procesie parowania i tylko część z nich zasila wody powierzchniowe i podziemne. W efekcie średni roczny odpływ wód powierzchniowych wynosi w Polsce ok. 62 mld m³, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca daje roczny zasób prawie trzykrotnie mniejszy, aniżeli wynosi średnia wartość europejska. Stan ten pogarsza niedostosowana do potrzeb użytkowników zmienność czasowa wód powierzchniowych, która wiąże się z występowaniem cykli lat suchych i mokrych, czy też suchych i mokrych pór roku.
Zasoby wód podziemnych nie są tak zmienne w czasie jak wód powierzchniowych. Duża natomiast jest ich zmienność w przestrzeni. Udokumentowane zasoby eksploatacyjne wód podziemnych wynoszą ok. 18 mld m³, co stanowi 30% średniego rocznego odpływu.
Jednym z podstawowych sposobów zwiększających możliwość wykorzystania zasobów wodnych jest spowalnianie ich odpływu oraz ich magazynowanie w zbiornikach retencyjnych.
Szacuje się, że realne możliwości retencji, wynikające z warunków topograficznych, demograficznych i gospodarczych, wynoszą w Polsce 15% średniego rocznego odpływu. Aby ten cel osiągnąć Wody Polskie stosują różnego rodzaju działania techniczne i nietechniczne, przy jednoczesnym utrzymaniu trwałej równowagi bilansu wodnego i pożądanego stanu środowiska naturalnego.
Wzrost retencji – po raz pierwszy od 30 lat
Wymierne rezultaty tych działań już są widoczne, ponieważ w 2020 roku przekroczyliśmy funkcjonującą od kilkudziesięciu lat barierę 6,5% krajowej retencji, którą sukcesywnie zwiększamy. W tym celu wykorzystywana jest retencja krajobrazowa (renaturyzacja), retencja leśna, retencja jeziorna, retencja w wyrobiskach pokopalnianych, mikroretencja na terenach miejskich, retencja zbiornikowa oraz retencja korytowa w rzekach. Ta ostatnia jest szczególnie istotna dla rolnictwa, ponieważ zwiększenie retencji w dolinach rzecznych, przyczynia się do poprawy nawodnienia na występujących tam terenach rolnych.
Standardy działań i współpraca na poziomie lokalnym
Działania inwestycyjne Wód Polskich są prowadzone z zachowaniem najwyższych standardów środowiskowych, społecznych i technicznych, we współpracy z samorządami oraz lokalnymi społecznościami. Jest to niezbędne dla realizacji wielu przedsięwzięć, co finalnie przekłada się na poprawę bilansu wodnego w kraju. Przykładem jest choćby realizacja projektu Kształtowania Zasobów Wodnych na Terenach Rolniczych, dzięki któremu zatrzymano dodatkowo 57 mln m³ wody i wskaźnik retencji jest nadal systematycznie podnoszony.
Równolegle kładziony jest duży nacisk na poprawę jakości wód w ciekach i jest to zadanie wszystkich społeczności lokalnych i podmiotów gospodarczych.
Kompleksowe inwestycje – w trosce o zasoby wodne i zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju
Zwiększenie zasobów dyspozycyjnych w Polsce do poziomu porównywalnego w krajach Europy Zachodniej nie jest możliwe bez budowy dużych wielofunkcyjnych zbiorników wodnych. Pozwalają one gromadzić wodę podczas występowania wysokich przepływów w rzekach, by móc je zasilać w okresach występowania niżówek, często wywołujących dotkliwe susze zarówno hydrologiczne jak i rolnicze, a w konsekwencji również hydrogeologiczne.
Realizacja zadań z zakresu gospodarki wodnej wymaga właściwego planowania, systemowych działań, w tym realizacji inwestycji o charakterze wielofunkcyjnym i kompleksowym. Uwzględniających zarówno obecne jak i przyszłe potrzeby ludzi, gospodarki oraz środowiska.
W okresie 3 lat, Nasze Gospodarstwo zrealizowało łącznie ponad 12 tys. inwestycji, planowane są kolejne. Wartość wszystkich zadań prowadzonych przez Wody Polskie przekracza obecnie 20 mld zł.
Źródło: Wody Polskie
