Cykl życiowy polskich niedźwiedzi regulują pory roku. W listopadzie niedźwiedzie zapadają w sen, budząc się z niego dopiero w marcu bądź w kwietniu. Na zimowy odpoczynek wybierają gawry, w których na świat przychodzi nowe pokolenie niedźwiedzi – od 1 do 3 małych.
Niedźwiadki zaraz po urodzeniu ważą zaledwie od 340 do 680 g. Dopiero po 22 dniach życia otwierają się im oczy. Przez pierwsze miesiące małe żywią się mlekiem matki. Dlatego tak ważne jest aby dorosła niedźwiedzica, która zapadnie w sen, wcześniej nagromadziła wystarczająco duże zapasy pokarmu.
Nowonarodzony niedźwiedź opuszcza gawrę po 2 – 3 miesiącach. Waży wtedy 10 kg. Przez kolejne półtora roku do 3 lat wedruje razem z matką. Stąd niedźwiedzica rodzi średnio co dwa lata.
Dorosły niedźwiedź ma naturę samotnika. Samce łączą się z samicami tylko na czas rui, między kwietniem a czerwcem. Samice poza okresem rui przebywają wyłącznie z potomstwem, nie z dorosłymi osobnikami. Polskie niedźwiedzie nie są długowieczne. Na wolności dożywają do 25 lat.
Na obszarach, gdzie nie ma ludzi, niedźwiedzie są aktywne w dzień. Tam, gdzie pojawia się człowiek, żerują głównie w nocy. Poszukiwanie pożywienia ułatwia im dobrze rozwinięty zmysł węchu. Pomimo że polski niedźwiedź jest drapieżnikiem, w jego jadłosopisie przeważają rośliny. W zależności od pory roku niedźwiedzie jedzą owoce runa leśnego, pędy roślin i owies. „Dietę” uzupełniają owady, miód i mięso. Źródłem mięsa jest dla nich przede wszystkim padlina, którą niedźwiedzie odnajdują po zakończeniu zimy, pod śniegiem. Niedźwiedzie polują też na zwierzęta, ale nie dochodzi do tego często. Ofiarami stają się głównie słabe i chore osobniki. Najbardziej intensywny okres żerowania przypada na kilka miesięcy przed snem zimowym. Niedźwiedź musi wtedy zgromadzić odpowiednie zapasy tłuszczu, które wystarczą mu do przetrwania zimy.
To, że niedźwiedź sprawia wrażenie ociężałego, nie oznacza, że porusza się żółwim tempem. Okazuje się, że potrafi biec z prędkością nawet 50 km/h i to nie tylko zbiegając z góry, ale również wbiegając pod nią. Umie pokonywać trudno dostępne partie gór i pływać, nawet przebywając wiele km w ciągu doby. Wchodzi też na drzewa, ale z wiekiem, kiedy staje się cięższy, rzadziej podejmuje wspinaczkę, nie chcąc ryzykować upadku na ziemię.
Poza okresem zimowym niedźwiedzie odpoczywają w legowiskach, nazywanych barłogami. Bardzo często do ich wyściełania służą mech i gałązki drzew iglastych. Podobne materiały są wykorzystywane do wymoszczenia legowiska w gawrach, gdzie niedźwiedzie zasypiają zimą. Na swoją gawrę niedźwiedź wybiera wykroty i zagłębienia w ziemi, nad którymi układa połamane gałęzie, bądź też jaskinie, położone w niedostępnych miejscach. Sen, czyli zimowe odrętwienie, zaczyna się w listopadzie bądź grudniu. W tym czasie wszystkie funkcje życiowe niedźwiedzia, takie jak praca serca i oddech, spowalniają. Nie oznacza to, że niedźwiedź śpi jak kamień. Okazuje się, że bardzo łatwo go z tego snu wybudzić. Zaniepokojony niedźwiedź potrafi natychmiast opuścić gawrę. Dlatego tak ważne jest, aby zachowywać się cicho w pobliżu niedźwiedzich gawr. Jeśli człowiek wypłoszy niedźwiedzicę, której urodziły się młode, porzuci ona swoje potomstwo. Nowonarodzone niedźwiadki nie będą miały prawie żadnej szansy na przeżycie.
Źródło: Organizacja Ekologiczna WWF, www.wwf.pl, fot. sxc.hu
