Zabieg fungicydowy w zbożach wykonaj wcześnie

Większość czynników ograniczających plonowanie można wyeliminować, poza rodzajem gleby i warunkami meteorologicznymi, na które nie mamy wpływu. Konieczne jest jednak przeanalizowanie sytuacji i wyznaczenie sobie celu jaki chcemy osiągnąć. Po przeprowadzeniu wnikliwej oceny potencjału plonowania, jaki możemy uzyskać w warunkach klimatyczno-glebowych, w których znajduje się nasze gospodarstwo, konieczne jest przemyślenie, co  możemy zaoferować roślinie, aby odpłaciła nam wysokim plonem.

Poza doborem właściwej odmiany, terminem i normą wysiewu, a także zastosowaniem zbilansowanego nawożenia uwzględniającego wszystkie potrzeby uprawianej przez nas rośliny, bardzo istotnym czynnikiem warunkującym wysoki plon jest precyzyjne wyznaczenie terminów zabiegów środkami ochrony roślin.

Wczesną wiosną grzyby Fusarium spp. complex i Oculimacula yallundae infekują młode źdźbła. Po infekcji następuje okres utajonego rozwoju choroby (inkubacja). Pierwsze objawy porażenia na źdźble świadczą o tym, że rozpoczęły się procesy chorobowe. Najczęściej na plantacjach zbóż obraz taki można zaobserwować między trzecia a czwartą dekadą kwietnia. Jest to czas najbardziej właściwy dla wykonania pierwszego zabiegu fungicydowego. Celem tego zabiegu jest zahamowanie rozwoju i zarodnikowania grzybów powodujących choroby podsuszkowe.

Aby uzyskać dobry efekt zwalczania, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad: zabieg wykonać od początku fazy strzelania w źdźbło do fazy pierwszego kolanka (BBCH 31), a do opryskiwania zastosować fungicyd zalecany do zwalczania chorób podstawy źdźbła. Celowe jest użycie w tym terminie fungicydu, który dodatkowo ograniczy występujące już choroby liści, takie jak mączniak prawdziwy zbóż i traw, septoriozę czy brunatną plamistość liści. Nie jest to trudne, ponieważ większość z zarejestrowanych do ochrony podstawy źdźbła fungicydów ogranicza również choroby porażające w tym czasie liście.

Na tej samej plantacji dany środek powinno się stosować jednorazowo w okresie wegetacji ze względu na możliwość powstania zjawiska odporności patogenów na substancje aktywne fungicydów. Częstą praktyką wśród rolników jest opóźnianie terminu zabiegu T1 ze względu na brak objawów porażenia np. mączniakiem prawdziwym zbóż i traw pojawiającym się na liściach. Jest to postępowanie błędne, ponieważ w tym okresie grzyby powodujące choroby podsuszkowe rozwijają się i niszczą wiązki sitowo-naczyniowe źdźbła.

Choroby podsuszkowe mają duże znaczenie gospodarcze w uprawie zbóż ozimych, zwłaszcza dla pszenicy i pszenżyta, gdyż prawidłowe ich zwalczenie w późniejszych fazach rozwojowych zbóż jest praktycznie nie możliwe. Dominacja jednej choroby nad innymi wywoływana jest głównie przebiegiem warunków atmosferycznych, ponieważ grzyby, które są ich sprawcami, potrzebują do optymalnego rozwoju różnych warunków pogodowych. Podczas suszy, kiedy zahamowaniu ulega rozwój grzyba Oculimacula yallundae powodującego łamliwość źdźbła, konkurencyjny rozwój kontynuują silnie patogeniczne grzyby Fusarium, początkowo na źdźble, a później, w sprzyjających warunkach, również na liściach i kłosach. Dlatego tak ważne jest ograniczenie porażenia łanu już od wczesnych faz rozwojowych. Warty przypomnienia jest też fakt, że źródłem zakażenia grzybami z rodzaju Fusarium są porażone ziarniaki, gleba oraz obumarłe resztki roślin, w których grzyby te żyją saprofitycznie. Zboża zakażane są w kolejnych fazach rozwojowych przez zarodniki konidialne. Infekcja źdźbeł gatunkami grzybów rodzaju Fusarium następuje również w kwietniu.

Grzyby fuzaryjne występują na źdźble w postaci brązowo-czarnych nekroz przypominających podłużne kreski. Początkowo pojedyncze nekrozy nie są duże, jednak w sprzyjających warunkach na jednym źdźble może ich być kilkanaście i dlatego łączna powierzchnia objawów choroby może być znacząca.

Łamliwość źdźbła zbóż i traw powoduje grzyb Oculimacula yallundae. Źródłem zakażenia zbóż jesienią jest ściernisko, na którym grzyb wytwarza obficie zarodniki konidialne natomiast wiosną źródło zakażenia stanowią porażone jesienią rośliny, które przezimowały. Pierwszymi objawami porażenia są brunatne, wodniste plamy, często z ciemną obwódką. Z czasem plamy stają się podobne do medalionów, od których pochodzi nazwa choroby. Choroba występuje w większości rejonów uprawy zbóż w klimacie umiarkowanym. Zdecydowanie największe znaczenie choroba ta odgrywa w systemach intensywnej uprawy pszenicy i pszenżyta ozimego. Zboża jare ze względu na krótki okres wegetacji są w małym stopniu zagrożone porażeniem.

Skuteczne i niezawodne zwalczenie głównych patogenów porażających podstawę źdźbła zależy od możliwości dotarcia substancji aktywnej do miejsca, w którym patogen się rozwija. W praktyce oznacza to, że bardzo ważne jest przestrzeganie terminów zabiegów i nie opóźnianie ich nadmiernie. W przypadku fungicydów zasada „lepiej zbyt wcześnie niż zbyt późno” nabiera szczególnego znaczenia. Wynika to z faktu, iż fungicyd aby dobrze ograniczać rozwój chorób powinien wykazywać działanie zarówno ochronne, jak i lecznicze.

dr Zuzanna Sawinska
Katedra Agronomii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu