Główny Urząd Statystyczny opublikował w ostatnich dniach kwietnia raport na temat przezimowania i areału upraw ozimych. Według GUS areał zasiewów zbóż ozimych wzrósł o 0,6%, w porównaniu z 2022 rokiem, do 4,5 mln ha.
Uprawy ozime przezimowały praktycznie bez strat
Z przeprowadzonych badań polowych wynika, że w bieżącym roku uprawy ozime przezimowały dobrze, praktycznie bez strat. Przebieg warunków agrometeorologicznych w okresie zimy był na ogół korzystny dla zimujących roślin. Notowane spadki temperatury powietrza w pierwszej i drugiej dekadzie grudnia (lokalnie poniżej -17°C przy gruncie) nie zagrażały oziminom.
W większości województw nie odnotowano strat w powierzchni zasianych ozimin lub straty były niewielkie. Niewielkie uszkodzenia upraw ozimych wynikały głównie z utrzymujących się na polach zastoisk wody, pleśni śniegowej oraz szkód dokonanych przez dziką zwierzynę leśną.
Na początku marca nastąpiło ruszenie wegetacji roślin ozimych i trwałych użytków zielonych. Notowane w pierwszym kwartale 2023 r. opady deszczu przyczyniły się do dobrego, a miejscami nawet nadmiernego uwilgotnienia wierzchniej warstwy gleby. Nadmierne uwilgotnienie gleby utrudniało lub uniemożliwiało wykonywanie wiosennych prac polowych oraz powodowało opóźnienia w rozpoczęciu siewów zbóż jarych. Chłodne dni i nocne przymrozki w marcu i pierwszej połowie kwietnia hamowały wschody zbóż jarych oraz spowalniały wzrost zbóż ozimych, rzepaku i trwałych użytków zielonych.
Ostateczna ocena strat zimowych, jak i wiosennych oraz ocena stanu zasiewów upraw rolnych i ogrodniczych zostanie przeprowadzona w drugiej połowie maja br.
Ocena stanu roślin ozimych zasianych jesienią 2022 r.
Z oceny przeprowadzonej w listopadzie przez rzeczoznawców terenowych GUS wynika, że zbóż ozimych pod zbiory w 2023 r. zasiano ok. 4,5 mln ha, tj. nieco więcej niż w roku ubiegłym, z tego:
- pszenicy ozimej ponad 2,3 mln ha,
- żyta ponad 0,7 mln ha,
- pszenżyta ozimego ok. 1,2 mln ha,
- jęczmienia ozimego ok. 0,3 mln ha,
- mieszanek zbożowych ozimych ok. 0,1 mln ha.
Powierzchnię obsianą rzepakiem i rzepikiem ozimym szacuje się na ok. 1,0 mln ha.
Stan zasiewów zbóż ozimych, tj. pszenicy, żyta, jęczmienia i pszenżyta oceniono na poziomie roku ubiegłego, natomiast zasiewy mieszanek zbożowych oceniono na poziomie nieco wyższym od oceny ubiegłorocznej. Plantacje rzepaku i rzepiku ozimego średnio w kraju oceniono na 3,9 stopnia kwalifikacyjnego, tj. na poziomie roku ubiegłego.
W optymalnych terminach agrotechnicznych zasiano ok. 79% powierzchni pszenicy ozimej, ok. 88% powierzchni żyta, ponad 82% powierzchni jęczmienia ozimego, ok. 88% powierzchni pszenżyta ozimego, ok. 86% powierzchni ozimych mieszanek zbożowych i blisko 86% powierzchni rzepaku i rzepiku ozimego.
Przebieg warunków agrometeorologicznych w okresie zimy 2022/2023
Temperatura powietrza i gleby w listopadzie podtrzymywała wegetację oraz stwarzała dobre warunki dla wschodów, wzrostu i rozwoju późno zasianych ozimin. Umożliwiała także wykonywanie jesiennych prac polowych oraz zbiorów roślin okopowych i pastewnych. Oziminy wysiane w optymalnych terminach agrotechnicznych w listopadzie krzewiły się. Dobowe wahania temperatury powietrza sprzyjały hartowaniu się roślin.
Notowane głównie w pierwszej i drugiej dekadzie grudnia duże spadki temperatury powietrza przy powierzchni gruntu, dochodzące miejscami nawet do -17°C i poniżej, dzięki zalegającej pokrywie śnieżnej, nie spowodowały nadmiernego wychłodzenia gleby na głębokości węzła krzewienia. W trzeciej dekadzie grudnia w wyniku ocieplenia (miejscami temperatura powietrza wzrastała nawet do 18°C) topniejący śnieg w połączeniu z opadami deszczu powodowały miejscami powstawanie na polach zastoisk wody. Utrzymująca się w styczniu i lutym wysoka jak na tę porę roku temperatura powietrza, powodowała zakłócenia w zimowym spoczynku roślin, a topniejący śnieg oraz opady deszczu i deszczu ze śniegiem zapewniały dobre uwilgotnienie gleby. W wyniku dobowych wahań temperatury powietrza powtarzały się procesy zamarzania i rozmarzania wierzchniej warstwy gleby mogące powodować osłabienie systemu korzeniowego roślin. Przebieg pogody w marcu był zróżnicowany.
Na początku miesiąca nastąpiło ruszenie wegetacji roślin ozimych i trwałych użytków zielonych. Notowane w ciągu miesiąca chłodne dni z przymrozkami nie sprzyjały intensywnemu wzrostowi roślin. Występujące w marcu opady deszczu przyczyniły się do dobrego, a miejscami nawet nadmiernego uwilgotnienia wierzchniej warstwy gleby, które utrudniało lub uniemożliwiało wykonywanie wiosennych prac polowych. Lokalnie pod koniec miesiąca na polach równomiernie uwilgotnionych rozpoczęto siewy owsa, pszenicy jarej i jęczmienia jarego.
W kwietniu na obszarze kraju panowały zróżnicowane warunki agrometeorologiczne, a opady deszczu zapewniały dobre uwilgotnienie gleby i w pełni zabezpieczały potrzeby wodne roślin.
Tabl. 2. Temperatura powietrza i opady w okresie od jesieni 2022 do wiosny 2023 r.
Wstępna ocena przezimowania zbóż ozimych oraz rzepaku i rzepiku
Z badań monolitowych i polowych przeprowadzonych przez rzeczoznawców wojewódzkich pod koniec lutego i w pierwszej połowie marca br. wynika, że uprawy ozime w całym kraju przezimowały podobnie jak w roku ubiegłym, praktycznie bez strat, a ich stan oceniany wczesną wiosną był dobry.
Lokalnie straty zimowe (uszkodzenia roślin) odnotowano w następujących województwach z powodu:
- wahań temperatury w województwie zachodniopomorskim,
- wysuszających wiatrów w województwie mazowieckim,
- pleśni śniegowej w województwach: mazowieckim i warmińsko-mazurskim,
- występowania zastoisk wody w obniżeniach terenowych powodujących wymoknięcia roślin w województwach: pomorskim i warmińsko-mazurskim,
- występowania pokrywy lodowej w województwie mazowieckim,
- innych przyczyn (np. zwierzyna leśna) w województwach: lubuskim, warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim.
Według oceny rzeczoznawców wojewódzkich GUS, w kraju do zaorania zakwalifikowano tylko ok. 0,1% powierzchni zasiewów zbóż ozimych oraz ok. 0,1% powierzchni rzepaku i rzepiku ozimego.
W badanych próbach monolitowych i polowych udział roślin żywych i nasion kiełkujących wyniósł w bieżącym roku dla:
- pszenicy ozimej – blisko 91%,
- żyta – blisko 95%,
- jęczmienia ozimego – ok. 92%,
- pszenżyta ozimego – 97%,
- rzepaku i rzepiku ozimego – ponad 93%.
Ponadto w badanych próbach monolitowych stwierdzono od 2% do 7% roślin wątpliwych. Najwięcej roślin wątpliwych zanotowano na plantacjach pszenicy ozimej, a najmniej na plantacjach pszenżyta ozimego.
Źródło: GUS
