Większość gatunków rzędu pluskwiaków różnoskrzydłych to roślinożercy. Spośród 800 gatunków spotykanych na naszym kontynencie, występuje kilka rodzin, w skład których wchodzą gatunki drapieżne.
Wśród rodzin drapieżnych najważniejsze i najbardziej liczące się jako reducenci szkodników są zajadkowate, zażartkowate, dziubałkowate, tasznikowate oraz tarczówkowate. Większość to polifagi, są jednak takie gatunki, które odżywiają się konkretną grupą czy nawet gatunkiem owadów. Dziubałkowate np. zjadają tylko mszyce i przędziorki, tasznikowate i zażartkowate zaś mszyce. Pokarmem drapieżnych pluskwiaków różnoskrzydłych mogą być także rośliny. Odżywianie się nimi zachodzi w czasie głodu, kiedy w środowisku nie ma organizmów, którymi się zazwyczaj odżywiają.
Drapieżne pluskwiaki różnoskrzydłe różnią się od siebie morfologicznie. Przybierają różnorakie kształty i barwy, różnią się też od siebie wielkością ciała, które może wahać się w granicach kilku mm do 2 cm. Cechami wspólnymi jest budowa narządu gębowego oraz budowa skrzydeł i ich ułożenie. Posiadają kłująco-ssący narząd gębowy w postaci kilkuczłonowego ryjka, wewnątrz którego wykształcone są dwie rynienki. Jedna służy do wprowadzania do ciała ofiary substancji paraliżujących lub trujących, druga zaś do wysysania wnętrzności zaatakowanego organizmu. Skrzydła są płasko ułożone na grzbiecie, przednie pary są częściowo schitynizowane i przekształcone w pokrywy. Druga para skrzydeł jest w całości błoniasta.
Najliczniejszą grupę wśród pluskwiaków stanowi rodzina tasznikowatych. Większość gatunków należących do tej rodziny to roślinożercy, czyli szkodniki roślin uprawnych. Liczni w tej grupie są też drapieżcy.
Pluskwiaki z tej rodziny mają ciała różnej wielkości od 2–3 mm do ponad 1cm. Ubarwienie pokryw jest różnorakie. Rozmnażają się przez jaja składane do roślin za pomocą pokładełka. Z pluskwiaków drapieżnych należących do tej rodziny, występujących w Polsce, należy wymienić takie gatunki jak:
Błyszczyk punktowy, który jest niewielkim owadem około 4,5 mm długości, brązowo-bursztynowo ubarwionym. Występuje na krzewach liściastych, głównie ozdobnych oraz na roślinach zielnych. Żywi się mszycami i innymi owadami.
Gołoszyj pluskwiak o charakterystycznym czerwono-czarnym ubarwieniu i wielkości około 7,5 mm. Podobnie jak błyszczyk punktowany występuje głównie na drzewach i krzewach liściastych. Żywi się mszycami i drobnymi owadami.
Tasznik jabłonowiec – drapieżnik występujący w sadach jabłoniowych oraz na olsze. Odżywia się takimi owadami, jak mszyce, przędziorki, gąsienice zwójek (pierwszych stadiów rozwojowych) oraz roztoczami. Głównym jednak pokarmem tego drapieżcy są larwy miodówki jabłoniowej.
Kolejną rodziną są pluskwiaki dziubałkowate, które w większości stanowią gatunki drapieżne. Owady wielkości kilku mm odżywiające się mszycami i przędziorkami. Ubarwienie mają zazwyczaj czarno-białe do brunatnego. Charakteryzują się silnie zbudowanym aparatem gębowym oraz wydłużoną głową. Formą żerującą są osobniki dorosłe, występujące od wczesnej wiosny do późnej jesieni, często nie kończąc rozwoju trzeciego pokolenia.
Gatunkami, które również należy wymienić i które występują na terenie naszego kraju są: dziubałek torebnicowy, dziubałek gajowy oraz dziubałek matowy. Są to gatunki bardzo drapieżne, występujące na roślinach liściastych w lasach, parkach oraz w sadach, głównie jabłoniowych, gdzie żywią się mszycami i przędziorkami. Dziubałek gajowy, jeśli występuje w dużym nasileniu, jest w stanie zredukować populację przędziorków poniżej progu szkodliwości ekonomicznej tych szkodników.
Osobniki z rodziny zażartkowatych mają wydłużone ciało o ubarwieniu szarym do szaro-żółtego, zwykle niewielkich rozmiarów (6–10 mm) z częściowo lub całkowicie zredukowanymi skrzydłami. Ze względu na brak możliwości lub ograniczoną zdolność latania przedstawicieli tej rodziny spotykamy je głównie na nisko rosnącej roślinności. Żywią się mszycami, jajami oraz larwami mniejszych owadów. Najczęściej spotykanymi w Polsce gatunkami są:
- Zażartka drzewna występująca licznie na różnych gatunkach drzew i krzewów, również owocowych oraz na roślinach zielnych. Żywi się różnymi gatunkami drobnych zwierząt (mszyce, jaja i larwy motyli, skoczki, miodówki, bezkręgowce). Ze względu na liczne występowanie jest skutecznym drapieżcą zdolnym do zniszczenia wielu szkodników.
- Zażartka pospolita ma normalnie wykształcone skrzydła. Osiąga wymiary około 8 mm. W Polsce gatunek ten występuje bardzo licznie, szczególnie na terenach z roślinnością zielną (na polach z koniczyną, lucerną, saradelą), ale również w zbożach, uprawach warzywnych oraz w sadach. Pożytkiem dla nich są mszyce, skoczki, larwy rośliniarek i inne stawonogi.
Mniej licznymi rodzinami pluskwiaków różnoskrzydłych są tarczówkowate oraz zajadkowate. Pluskwiaki należące do tych rodzin osiągają największe rozmiary spośród drapieżnych pluskwiaków różnoskrzydłych, a długość ich ciał sięga nawet 17 mm.
Przedstawicielem zajadkowatych jest zajadek ćwierkacz o charakterystycznym czerwonym ubarwieniu, występujący na obrzeżach lasów oraz w ogrodach na wyższych roślinach zielnych. Jego ofiarami są larwy i imagines muchówek, małe gąsienice oraz mszyce.
Do rodziny tarczówkowatych należą: zbrojec dwuzębny – drapieżca gąsienic motyli i larw muchówek, zbrojec nadmiel, zawadzik leśniczak i wojnica. Gatunki te spotykamy w lasach, na drzewach i krzewach liściastych. Ze względu na silnie zbudowany aparat gębowy posiadają zdolność odżywiania się dużo większymi od siebie stawonogami.
Z przedstawionych powyżej opisów wynika, że owady te są one ważnymi wrogami mszyc i przędziorków. Larwy z rodziny zażartkowatych wysysają około 20 mszyc dziennie, co podczas rozwoju larwalnego tego gatunku daje około 400 osobników szkodnika. Dziubałkowate natomiast zjadają podczas rozwoju larwalnego 100–200 mszyc lub 300–600 przędziorków.
W biologicznej walce ze szkodnikami w szklarniach wykorzystuje się pluskwiaki z rodziny dziubałkowatych, a gatunkami głównie stosowanymi są dziubałeczek mączlikowy oraz dziubałeczek wielożerny. Gatunki te należą do polifagów, czyli odżywiają się organizmami różnych gatunków, co zwiększa ich skuteczność w walce ze szkodnikami, głównie upraw warzywnych. Najmniej polecane są do ochrony roślin ozdobnych ze względu na niebezpieczeństwo uszkadzania roślin przez te organizmy.
Źródło: Natalia Narewska, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.kpodr.pl, fot. sxc.hu
