Struktura upraw w Polsce zmienia się bardzo dynamicznie, szczególnie w okresie ostatnich 20 lat. Tradycyjnie pod względem zajmowanej powierzchni największą grupą upraw w Polsce stanowią zboża z udziałem około 60-70%. Struktura zasiewów uwarunkowana jest wieloma czynnikami. Wśród nich na pierwszym miejscu znajdują się oczywiście warunki przyrodnicze, czyli kwestie związane z glebą oraz klimatem, które bardzo często mają decydujący wpływ na wybór uprawianych roślin na danym obszarze. Poza determinantami przyrodniczymi występują również różnorodne czynniki pozaprzyrodnicze, jak: ekonomiczne, historyczne i inne.
Zróżnicowane zasiewy to także efekt zmieniającej się opłacalności danych kierunków produkcji czy też tradycyjne przywiązanie do danego rodzaju upraw w poszczególnych regionach kraju. Na szczególna uwagę wśród kierunków produkcji zasługuje kukurydza, której produkcja wykazuje bardzo dynamiczny trend wzrostowy w ostatnich kilkunastu latach. Polska jest bardzo dobrym przykładem, który może potwierdzić sukces kukurydzy na naszych polach.
Zgodnie z danymi GUS w ciągu ostatnich 20 lat areał kukurydzy na ziarno zwiększył się 3-krotnie z około 412 tys. ha w 2004 r. do ponad 1,25 mln ha w 2023 r. Gdy doliczymy do tego kukurydzę uprawianą na zielonkę powierzchnia wzrasta jeszcze bardziej. W 2004 r. było to ok. 222 tys. ha, natomiast w 2023 r. uprawianej kukurydzy na kiszonkę było już prawie 620 tys. ha. Łącznie daje nam to prawie 1,9 mln ha areału obsianego kukurydzą.
Poniższe wykresy pokazują wyraźnie jaka zmiana nastąpiła. Kukurydza na ziarno wzrost z 3% do 10,4% areału upraw, a kukurydzy na zielonkę z 2,1% do 5,1%.
Źródło: GUS – Baza Danych Lokalnych
Przyczyną takiej ekspansji kukurydzy jest jej szerokie zastosowanie. Najpopularniejszym sposobem wykorzystania kukurydzy jest zastosowanie paszowe. Zarówno ziarno, jak i kiszonka z kukurydzy są paszami energetycznymi o pozytywnym wpływie na zwierzęta. Ziarna kukurydzy to również szerokie zastosowanie w produkcji pożywienia dla ludzi: grys, kaszka, mąka do produkcji płatków śniadaniowych, chrupek, ciast, piwa, chipsów, chleba i wielu innych. Również kukurydza cukrowa, popcorn, skrobia kukurydziana i olej kukurydziany to często niezastąpione składniki w procesie produkcji żywności.
Oczywiście nie możemy zapomnieć również o kukurydzy jako źródła energii odnawialnej oraz zastosowania w przemyśle chemicznym. Ziarno kukurydzy służy do wytwarzania etanolu, który stanowi dodatek do biopaliw. Natomiast kiszonka z kukurydzy wykorzystywana jest jako substrat do produkcji metanu. Skrobia kukurydziana zaś wykorzystywana jest w produkcji plastików biodegradowalnych, klejów, farb i kosmetyków. Tak szerokie możliwości zastosowania kukurydzy w pełni uzasadniają jej sukces i tłumaczą tempo ekspansji i jej popularność w Polsce i na całym świecie.
Dynamikę w poszczególnych latach dobrze prezentuje poniższy wykres:
Pod względem zajmowanego areału pod kukurydzę na ziarno Polska zajmuje 3 miejsce w Unii Europejskiej zaraz za Rumunią i Francją z udziałem na poziomie 15,03%.
Natomiast pod względem wielkości produkcji jesteśmy na 2 miejscu zaraz za Francją z udziałem 16,66% unijnej produkcji kukurydzy na ziarno.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Komisja Europejska
Dane te wyraźnie pokazują i potwierdzają do jak głębokich zmian doszło w Polsce w zakresie struktury zasiewów i jaki sukces na tym polu osiągnęła kukurydza.
Jak sytuacja prezentuje się w pozostałych kategoriach?
Inną rośliną uprawną, której uprawa szybko rozwija się w Polsce i na świecie jest soja. W 2004 r. mieliśmy 268 ha soi w Polsce, natomiast w 2023 r. było to 18 024 ha. Podobnie jak kukurydza, soja ma bardzo szerokie zastosowanie, zarówno jako pasza jak i wykorzystywana jest w przemyśle. Często porównywana jest z kukurydzą, gdzie podkreślana jest jej łatwa uprawa, prosty zbiór, odporność na choroby i szkodniki, plenność i konkurencyjna cena.
Kolejną rośliną uprawianą w Polsce, której uprawa rozwija się dość dynamicznie jest słonecznik. Tutaj podobnie jak w przypadku soi mamy intensywny wzrost areału między 2003 a 2023 r. z 2 813 ha do 25 536 ha. Podobnie jak w przypadku kukurydzy oraz soi, zastosowanie słonecznika jest równie szerokie. Od produkcji żywności, przez wykorzystanie dla celów przemysłowych, jak biopaliwa po zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i chemicznym.
Rozwój uprawy kukurydzy w Polsce pozwala na zaspokojenie potrzeb rynku wewnętrznego jak również eksport nadwyżki. Kukurydza na zielonkę, która stanowi doskonałą paszę szczególnie dla bydła mlecznego przyczynia się do rozwoju również rynku mleczarskiego w Polsce. Wspomniane wyżej zastosowanie w produkcji biopaliw oraz do produkcji biogazu walnie przyczynia się do rozwoju tych gałęzi gospodarki.
Także odnosząc się do wspomnianych wyżej czynników wpływających na strukturę zasiewów można powiedzieć, że Polska pod wieloma względami predestynowana jest do bycia liderem w jej produkcji. Mamy dobre warunki przyrodnicze i zdecydowanie przemawiają za tym warunki ekonomiczne. Można przypuszczać, że ten pozytywny trend będzie rozwijał się również w kolejnych latach.
Źródło: Santander Leasing
