Potrzeby pokarmowe roślin uprawnych względem fosforu są zdecydowanie mniejsze niż na przykład azotu i często marginalizowane. Sprawę pogarsza fakt, że jest to dość „kapryśny” pierwiastek o bardzo słabej mobilności w glebie. To oznacza, że powinien być dostępny w całym profilu warstwy uprawnej gleby tak, aby mógł zostać pobrany zarówno przez młode siewki, jak i przez duże rośliny podczas fazy dojrzewania.
Znaczenie fosforu w prawidłowym żywieniu roślin
Zapotrzebowanie na ten pierwiastek występuje praktycznie przez cały okres wegetacji. Przy czym, jego znaczenie wzrasta szczególnie podczas 2-3 głównych faz rozwoju, kiedy to rośliny wykazują największą wrażliwość na jego niedobór. Pierwsza z nich to rozwój początkowy, podczas którego następuje budowa podstawowych organów takich jak system korzeniowy, pędy nadziemne i liście. Zapotrzebowanie na ten pierwiastek podczas wschodów nie jest zbyt wysokie, jednak obserwacja młodych plantacji dowodzi, że są one bardzo wrażliwe na wszelkie niedobory w tej fazie. Obserwuje się wówczas powolny rozwój, karłowaty pokrój, słaby i mały korzeń, a także filetowe (antocyjanowe) zabarwienie starszych liści.
„Fosfor jest niewątpliwie jednym z najważniejszych składników pokarmowych, warunkujących prawidłowy wzrost roślin. Zalicza się do grupy niezbędnych i pierwszoplanowych makroskładników, które odgrywają kluczową rolę w plonowaniu. Wpływa na rozwój systemu korzeniowego, reguluje dojrzewanie, a także zwiększa odporność na stres w przypadku suszy czy mrozu.” prof. Witold Grzebisz
Analogiczne objawy możemy także zaobserwować podczas wznowienia wiosennej wegetacji. W uprawach ozimych jest to bowiem kolejny moment szczególnie zwiększonego zapotrzebowania na ten składnik. Jest on wówczas niezbędny do regeneracji oraz odbudowy sytemu korzeniowego po zimie i dalszego rozwoju części nadziemnych. W okresie tym, czasowe unieruchomienie fosforu może wynikać również z niskich temperatur. Ostatnią, krytyczną pod względem zapotrzebowania na fosfor fazą, jest dojrzewanie. Niedostatek tego pierwiastka może objawiać się także jeszcze trochę wcześniej słabym kwitnieniem, a później nieprawidłowościami w zawiązywaniu ziarniaków i nasion. Otrzymujemy wówczas drobne, niskiej jakości ziarno, a także niedostatecznie wypełnione łuszczyny, kłosy czy kolby (niska MTZ/MTN). Objawy i skutki niedoborów, występują także na plantacjach, gdzie aplikowano nawozy mineralne. Wynika to z faktu, że nawet najlepsze z nich, wykorzystywane są przez rośliny co najwyżej w 25 %. Nie ulega jednak wątpliwości, że pomimo trudności w utrzymaniu odpowiedniej zasobności, zapewnienie roślinom stałej dostępności łatwo przyswajalnego fosforu jest priorytetowe.
Naturalna zasobność gleby
Około połowa gleb w naszym kraju charakteryzuje się wysoką i średnią zawartością fosforu. Szacuje się, że na bardziej zasobnych gruntach całkowita ilość tego pierwiastka wynosi ok 2500 kg na hektarze warstwy ornej. Na słabszych stanowiskach jego zawartość oscyluje blisko 1500 kg. Niestety całkowita zawartość fosforu nie jest taka sama jak ilość dostępna dla roślin. Dlaczego więc, pomimo tak wysokich zawartości i regularnego nawożenia, poziom dostępnego fosforu jest wciąż niewielki? Dzieje się tak, ponieważ fosfor w glebie bardzo łatwo i szybko ulega uwstecznieniu do form niedostępnych, stanowiących tzw. pulę zapasową. Tylko niewielki ułamek (2-10 %) jest dostępny dla roślin, z czego zaledwie tylko 1 % jest łatwo przyswajalny. Rośliny pobierają jedynie fosfor w postaci jonów ortofosforanowych H2PO4 (głównie) oraz HPO42, jako jedyne źródło odżywiania. Przy czym jony te, najliczniej występują przede wszystkim w wąskim zakresie odczynu pH gleby pomiędzy 6,4-6,9. Natomiast wszelkie odchylenia, skutkują czasowym uwstecznieniem fosforu do form niedostępnych dla roślin. W przypadku spadku odczynu, fosfor tworzy trudno rozpuszczalne sole glinu (Al) i żelaza (Fe). Negatywne skutki oddziaływania toksycznego glinu, ograniczają rozwój korzeni. W odniesieniu zaś do odczynu, zasadowego lub obojętnego, spotyka się związki fosforu w połączeniu z wapniem, magnezem oraz niewielkie ilości jonów HPO4 2. Warto podkreślić, że jony te, są pobierane około dziesięciokrotnie słabiej od jonów H2PO4.
Poza odczynem, zawartość przyswajalnego fosforu, zależy także od temperatury, uwilgotnienia oraz poziomu aktywności specyficznych mikroorganizmów glebowych. Zatem, w glebie występuje bardzo duże zróżnicowanie form fosforu. Tak jak wspomniano, obecne są tam niedostępne dla roślin sole wapnia i magnezu oraz związki fosforu z glinem i żelazem. Ich ilość w glebie jest bardzo duża, a co się z tym wiąże, ilość fosforu w formie niedostępnej dla roślin także. Jednak najważniejsze jest to, że niedostępne sole można z powrotem przekształcić do form przyswajalnych, za pośrednictwem związków organicznych pochodzących z aktywności mikroorganizmów.
Wyniki badań naukowych oraz praktyka rolnicza wskazują, że aplikacja odpowiednich szczepów bakterii do środowiska glebowego, przyczynia się do wsparcia zarządzaniem zasobami fosforu, a także innymi składnikami pokarmowymi. Produktem zawierającym takie szczepy jest Bakto ProFOS. Zawiera endospory bakterii glebowych z rodzaju Bacillus, w najwyższej koncentracji ≥1 000 000 000 jtk/ml. Mikroorganizmy te, klasyfikuje się do grupy określanej mianem Phosphate Solubilizing Bacteria. Głowną zasadą ich działania jest rozpuszczanie trudno rozpuszczalnych soli fosforanowych (najczęściej związków fosforu z wapnem, magnezem, glinem i żelazem). Przez co, zwiększa się poziom mobilnych form fosforu, ktore mogą zostać bezpośrednio pobrane przez rośliny. Mechanizm aktywności mikroorganizmow, sprowadza się do aktywacji enzymow z grupy fosfataz (np. fosfatazy kwaśnej i zasadowej, fitazy) oraz biosyntezy i sekrecji do środowiska kwasow organicznych, cytrynowego, glutaminowego, mlekowego, szczawiowego. Działanie to ma to na celu zapewnienie bakteriom odpowiednich ilości fosforu. Pozostawiony nadmiar, jest wykorzystywany przez rośliny, do poprawy ukorzenienia, pobrania wody i azotu. Dobre odżywienie upraw, zwiększa potencjał plonu oraz odporność na stres.
Warto podkreślić, że produkt Bakto ProFOS odznacza się wysokim bezpieczeństwem stosowania, ajego aplikacja nie wiąże się z ryzykiem zaburzenia bioróżnorodności środowiska glebowego. Możnago bezpiecznie łączyć z większością środków ochrony roślin oraz nawozami dolistnymi.
Wyniki prac naukowych przeprowadzonych w 2022 r na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu wykazały, że aplikacja produktu Bakto ProFOS na glebach lekkich i średnich, w ciągu 112 dni od aplikacji, (średnia z 5 terminow poboru prob) spowodowała wzrost ilości dostępnego fosforu o 4,42 mg/100 g gleby. Oznacza to, że w przeliczeniu na powierzchnię 1 hektara warstwy ornej, fosfor wzrosł o 132 kg. Na uwagę zasługuje rownież wysoka aktywność mikroorganizmow podczas badania poziomu fosforu już 16 dnia od aplikacji. Gwarantuje to szybkie działanie i wzrost przyswajalnych form fosforu w krotkim czasie od wykonania zabiegu.
W analizowanych próbkach, wzrosły także poziomy dostępności innych kluczowych pierwiastków, wzbogacając warstwę orną o 190 kg wapnia, 106 kg potasu i 9 kg azotu azotanowego na hektar. Dwa lata później, w 2024 roku, ta sama grupa naukowców przeprowadziła testy aplikacji preparatu Bakto ProFOS tym razem na glebach ciężkich. W efekcie czego, otrzymano wzrost przyswajalnego fosforu w wysokości 5,35 mg/100 g gleby, czyli 241 kg fosforu w warstwie ornej 1 hektara. Dodatkowo odnotowano także przyrost 440 kg wapnia. Badanie to, potwierdziło także wysoką efektywność preparatu także na glebach ciężkich w terminie 16 dnia od aplikacji. Jednak najwyższy przyrost fosforu nastąpił w ostatnim badanym terminie, tj. po upływie 112 dni od zabiegu.
Poza analizą uniwersytecką, badaniom poddanych zostało także 80 próbek gleby z całego kraju, pobranych z pól rolników, którzy postanowili sprawdzić to rozwiązanie. Uśrednione wyniki przeprowadzonych badań wykazały wzrost przyswajalnego fosforu (P2O5) średnio o 8,53 mg/100 g gleby w porównaniu z kontrolą. Glebą kontrolą w tym przypadku, było pole przed aplikacją produktu Bakto ProFOS, lub kolejna ścieżka technologiczna obok zastosowanego produktu. W badaniu tym, podobnie jak podczas doświadczenia ścisłego na uniwersytecie, odnotowano także zwiększenie udziału potasu (K2O) średnio 3,69 mg/kg, a także przyswajalnego wapnia (CaO) średnio o 445,66 mg/kg.
Warto dodać, że w celu potwierdzenia najwyższej jakości, produkt Bakto ProFOS, testowany był także pod kątem wpływu na plon upraw rolniczych, warzywniczych i sadowniczych. Badania te, od lat prowadzone są przez państwowe, licencjonowane ośrodki doświadczalne w całym kraju. Są to jednostki COBORU, IHAR-u, PODR, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego oraz wspomnianego wcześniej Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Badania te prowadzi się ze zmienna dawką nawozów fosforowo-potasowych. Pozwala to oszacować jaką wartość nawozów PK kompensuje zabieg Bakto ProFOS oraz wskazuje możliwość potencjalnych oszczędności.
Dla przykładu w SDOO Wrócikowo (woj. warmińsko-mazurskie) w 2023 r., w uprawie kukurydzy prowadzonej na 50 % nawożeniu PK, aplikacja Bakto ProFOS spowodowała wzrost plonu o 0,5 t/ha. Natomiast, w tym samym badaniu, tyle, że w kombinacji przy 100 % dawce nawożenia fosforowo-potasowego, aplikacja produktu przyniosła 1,29 t kukurydzy z hektara więcej.
W 2024 r w badaniu prowadzonym na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu wykazano, że po aplikacji Bakto ProFOS, z obniżonym o połowę nawożeniem NPK, otrzymano 650 kg ziarna kukurydzy więcej, w porównaniu do kontroli z pełnym nawożeniem. Tymczasem, utrzymując pełne nawożenie NPK (300 kg nawozu o składzie 8-20-30) zabieg preparatem przyniósł, aż 1 t różnicy w plonie.
W badaniu z 2024r. w SDDO Karżniczka (woj. pomorskie) w uprawie rzepaku ozimego, aplikacja preparatu przyniosła wzrost o 1,21 t/ha nasion rzepaku – przy 50 % dawce nawozu NPK.
Natomiast, w uprawie pszenicy ozimej przy standardowym, jednakowym dla obu kombinacji nawożeniu, po wykonaniu zabiegu produktem Bakto ProFOS, otrzymano 1,01 t ziarna pszenicy więcej. Opisywane badanie, prowadzone było w 2023 r. w ZDOO Masłowice (woj. łódzkie) podczas silnej wiosennej suszy. Przykład ten wyraźnie wskazuje przewagę rozwiązań hybrydowych w połączeniu z mikrobiologią, nad niskoefektywnym w tym przypadku, nawożeniem mineralnym.
Oprócz doświadczeń ścisłych, na terenie całego kraju prowadzonych jest corocznie wiele obserwacji łanowych w indywidulanych gospodarstwach rolnych. Wg najnowszych informacji, stosowanie preparatu Bakto ProFOS może być jeszcze bardziej opłacalne dla wszystkich producentów rolnych. Zapowiedzi zmian, które ruszają w Ekoschematach 2025, będą uprawniały do dopłaty za zakup produktu Bakto ProFOS kwotą w wysokości 22,47 Euro/ha.
Nikogo więc nie powinno dziwić, że przy tak rewelacyjnych wynikach, produkt Bakto ProFOS, został uhonorowany prestiżową statuetką Izydory 2024. Wyróżnienie to, potwierdziło uznanie dla produktu, nie tylko wśród ekspertów branżowych, ale i rolników, którzy na niego zagłosowali.
Praca w rolnictwie, choć ciężka, powinna być bezpieczna. Wiedzą o tym nawet najmłodsi! A już na pewno ci, których nagrodzono podczas uroczystej gali podsumowującej...
