Corocznie w produkcji trzody chlewnej choroby różnego typu powodują ogromne straty. Najważniejsze z nich i często występujące w stadach są powodowane przez różne drobnoustroje (wirusy, bakterie i tym podobne).
Klasyfikacja chorób świń
Z uwagi na czynnik chorobotwórczy, choroby dzieli się na następujące grupy.
Choroby wirusowe:
- pomór afrykański i klasyczny,
- choroba Aujeszkyego,
- pryszczyca świń,
- choroba pęcherzykowa świń oraz pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej,
- enterowirusowe zapalenie mózgu i rdzenia,
- zespół rozrodczo-oddechowy,
- zakażenia rotawirusowe,
- poodsadzeniowy, wielonarządowy zespół wyniszczający,
- zespół skórno-nerkowy, parwowirusowe, rotawirusowe,
- epidemiczne biegunki, wyniszczające i wymiotne,
- grypa świń, ospa świń, zakażenia koronawirusowe płuc, żołądka i jelit.
Choroby bakteryjne:
- różyca, bruceloza, leptospiroza, listerioza, gruźlica,
- mykoplazmowe zapalenie płuc,
- pastereloza,
- zakaźne zanikowe zapalenie nosa,
- streptokokoza,
- pleuropneumonia,
- zespół zaburzeń oddechowych,
- dyzenteria i spirochetoza,
- rozrostowe zapalenie jelit i salmonelloza,
- kolibakterioza prosiąt i choroba obrzękowa,
- zakażenia gronkowcami oraz martwicowe zapalenie jelit u prosiąt,
- tężec, chlomydioza, promienica.
Choroby pasożytnicze:
- kokcydiozy,
- toksoplazmozy,
- glistnica,
- węgorczyca,
- świerzb,
- wszawica,
- włośnica.
Choroby niezakaźne:
- anemia,
- wrodzona rozkroczność,
- kanibalizm,
- zespół stresu, niedoboru żywieniowego,
- mykotoksykozy i wrzody żołądka.
Najgroźniejsze rodzaje zakażeń
Obecnie najgroźniejszą chorobą świń jest pomór afrykański świń (ASF). Jest to choroba wirusowa powodująca ogromne straty w produkcji trzody chlewnej. Choroba ta jest zakaźna i zaraźliwa. Wirus wywołujący tą chorobę jest spokrewniony z wirusem pomoru klasycznego, odznacza się dużą odpornością na temperaturę, czynniki chemiczne oraz na różne warunki środowiskowe.
Wieloletnie badania udowodniły, że utrzymuje się w wychłodzonym mięsie nawet 5 miesięcy, w szpiku kostnym ponad 6 miesięcy, we krwi w temperaturze pokojowej 10-18 tygodni. Zakaźność tego wirusa w temperaturze 5 stopni Celsjusza utrzymuje się nawet przez 6 lat, natomiast w temperaturze pokojowej żywotność zachowuje przez 18 miesięcy. Czyli w obniżonej temperaturze rozwój wirusa ASF utrzymuje się bardzo długo, a w wyższych temperaturach ulega skróceniu – w temperaturze 55 stopni Celsjusza wirus ginie po 45 minutach.
W ostatnich latach ASF stał się w Polsce najgroźniejszą chorobą zakaźną wśród trzody chlewnej. Zainfekowane świnie są trwale zakażone, a wirus jest obecny we wszystkich płynach ustrojowych, wydzielinach i wydalinach. Rozsiewanie wirusa odbywa się zwykle po 7-10 dniach od wystąpienia gorączki. Najszybszą drogą rozsiewu są odchody oraz aerozol z płuc. Wirus może być przenoszony ze zwierząt chorych na zdrowe poprzez kontakt bezpośredni albo pośredni (przez paszę, ściółkę, wodę, a także owady i przedmioty codziennego użytku).
Szybkość zakażenia przebiega również poprzez kontakt bezpośredni, a utrwala się w stałe zakażenia w danej okolicy poprzez ozdrowieńców i bezobjawowych nosicieli.
Największym wektorem rozprzestrzeniania się ASF jest dzik
Jednak obecnie największym wektorem rozprzestrzeniania się ASF jest dzik, dlatego systematycznie redukuje się jego liczbę. Dlatego rolnik, producent trzody chlewnej, musi prowadzić skuteczną bioasekurację w swoim gospodarstwie, tak aby zniwelować możliwość przedostania się tego groźnego wirusa do swojego stada.
Inną, groźną chorobą dość powszechnie występującą jest różyca, która jest chorobą bakteryjną stosunkowo prostą do zdiagnozowania dzięki trzem charakterystycznym postaciom. Jest to postać posocznicowa, gdzie występują ciemnoróżowe plamy na skórze oraz podwyższenie temperatury ciała, czasem występuje postać pokrzywkowa, czyli niebiesko-czerwone obrzęki przechodzące w strupy, a dalej postać przewlekła, która kończy się charłactwem, a w konsekwencji przewlekłym zapaleniem stawów. Tak czy inaczej zawsze choroba ta powoduje straty w produkcji. Rolnik w celu zapobiegnięcia występowaniu w stadzie różycy świń powinien stosować odpowiednie szczepienia, dbać o warunki środowiska, odpowiednią wentylację, właściwe żywienie i eliminować nagłe zmiany pasz.
Następną groźną chorobą świń wysoce zaraźliwą wywoływaną przez wirusa jest choroba pęcherzykowa. Jej zakażenie przebiega poprzez kontakt ze zwierzętami chorymi, wtedy na tarczy ryjków pojawiają się charakterystyczne pęcherzyki. Zapobieganie zakażeniu prosiąt polega na utrzymaniu właściwej higieny w kojcach (czyszczenie i odkażanie), a ponadto odpowiednie żywienie loch prośnych i karmiących w zakresie witaminy A.
Następną ważną chorobą wywoływaną przez wirusa jest zakaźne odoskrzelowe zapalenie płuc u świń, czyli grypa. Zakażenie przebiega szybko, głównie drogą kropelkową w czasie kaszlu lub kichania. W zapobieganiu grypie świń bardzo ważne jest zachowanie dobrych warunków bytowych, aby nie było zbyt zimno i wilgotno. Straty w przypadku tej choroby w zakresie zachowania przyrostów dziennych są duże, a rolnik-hodowca musi zadbać o obniżenie wilgotności w chlewni, utrzymywać suche stanowiska, unikać przeciągów, zbyt dużej obsady na metr kwadratowy, odpowiednio zbilansowane żywienie oraz dezynfekować dwa razy w roku pomieszczenia, w których przebywają świnie.
Kolejną groźną chorobą, powodującą duże straty w produkcji trzody chlewnej są zakaźne biegunki prosiąt, których przyczyną jest bakteria. Rozpoznanie tej choroby jest proste, gdyż prosięta wydalają odchody wraz ze śladami krwi, co powoduje ich osłabienie i wychudzenie. Nieleczone prosięta szybko padają. Zapobieganie zakaźnej biegunce prosiąt polega na utrzymaniu właściwej higieny w kojcach (czyszczenie i odkażanie), a ponadto odpowiednie żywienie loch prośnych i karmiących w zakresie dostarczania im odpowiedniej ilości witaminy A.
Następną chorobą bakteryjną jest choroba obrzękowa prosiąt, atakuje przeważnie prosięta po odsadzeniu. Charakterystycznymi objawami są osowiałość, obrzęki powiek, krtani. Straty mogą sięgać nawet połowy stanu liczebnego. Zapobieganie polega na właściwym żywieniu, wyeliminowaniu z dawek pasz zawierających świeże zboża zaraz po zebraniu, przenoszenie do innych kojców, a w niektórych przypadkach, gdy już inne środki zawodzą, należy podawać antybiotyki z wodą, oczywiście pod kontrolą lekarza weterynarii.
Choroby pasożytnicze
W produkcji trzody chlewnej należy również uwzględnić występowanie chorób pasożytniczych, których szkodliwość jest często niedoceniana, gdyż nie powodują bezpośrednio padnięć zwierząt, ale jednak ich działanie obniża przyrosty i pogarsza jakość pozyskiwanego mięsa. Ponadto choroby pasożytnicze są groźne dla ludzi, na przykład trechinoza czy wągrzyca. Zapobieganie i zwalczanie chorób pasożytniczych polega na eliminowaniu gryzoni w chlewniach i magazynach pasz. Natomiast mięso ubijanych zwierząt musi być zawsze badane.
Zwalczanie i zapobieganie chorobom pasożytniczym, szczególnie robaczyc bytujących w przewodach pokarmowych jest trudne i odbywa się przy pomocy środków chemicznych, działających przeważnie na pasożyty dorosłe, a nie na ich jaja. Ma w tym miejscu duże znaczenie systematyczne odrobaczanie loch w okresach luźności oraz warchlaków przeznaczanych na tucz. Rolnik powinien zawsze stosować ogólną higienę pomieszczeń inwentarskich, wybiegów i innych pomieszczeń gospodarskich.
